Z uwag\u0105 przeczyta\u0142em opublikowany w Wirtualnej Polsce wywiad z Adamem Wajrakiem<\/a> o losie Puszczy Bia\u0142owieskiej. Nie mam zamiaru podwa\u017ca\u0107 kompetencji dziennikarza, kt\u00f3ry wi\u0119kszo\u015b\u0107 swojej kariery zawodowej po\u015bwi\u0119ci\u0142 obserwacji przyrody, ale wydaje mi si\u0119, \u017ce elementem zwyk\u0142ej uczciwo\u015bci intelektualnej b\u0119dzie skonfrontowanie si\u0119 z radykalnymi tezami, kt\u00f3re stawia.<\/strong><\/p>\n W dyskusji na temat planowanej wycinki w Puszczy Bia\u0142owieskiej wcale nie chodzi o licytowanie si\u0119 na wiedz\u0119 – system przyrodniczy tak bogatych drzewostan\u00f3w jest r\u00f3wnie skomplikowany co neurologia, dlatego m\u00f3wimy w tym wypadku bardziej o pewnych ideach, a nie detalach naukowych. Wajrak nie ukrywa zreszt\u0105, \u017ce dzisiejszy sp\u00f3r ma charakter pryncypialny, poniewa\u017c wnioski, do kt\u00f3rych dojdziemy, zale\u017c\u0105 od odpowiedzi na jedno kluczowe pytanie. Brzmi ono tak: czy cz\u0142owiek powinien kszta\u0142towa\u0107 przyrod\u0119 wok\u00f3\u0142 siebie czy te\u017c – ze wszelkimi konsekwencjami tej decyzji \u2013 nale\u017cy zostawi\u0107 j\u0105 nietkni\u0119t\u0105?<\/p>\n Tak przedstawione zagadnienie nie by\u0142oby niczym kontrowersyjnym, gdyby nie pokr\u0119tna aksjologia stosowana przez ekolog\u00f3w, nazywaj\u0105cych siebie \u201eobro\u0144cami puszczy\u201d. Przypomina ona fa\u0142szyw\u0105 tez\u0119, kt\u00f3r\u0105 w XVIII wieku w odniesieniu do ludzi postawi\u0142 Jean-Jacques Rousseau. Twierdzi\u0142 on, \u017ce cywilizacja czyni nas gorszymi, natomiast stan, do kt\u00f3rego powinni\u015bmy zmierza\u0107, to idea\u0142 \u201edobrego dzikusa\u201d. Cz\u0142owieka etycznego, nietkni\u0119tego niszcz\u0105c\u0105 go kultur\u0105, cywilizacj\u0105 i wi\u0119zami spo\u0142ecznymi. Podobnie argumentuje Wajrak – przyroda jest tutaj \u015bwi\u0119ta. Nie mo\u017cna jej rusza\u0107, przeszkadza\u0107, kszta\u0142towa\u0107. Najlepiej w og\u00f3le wyeliminowa\u0107 z tego procesu cz\u0142owieka, kt\u00f3ry tylko szkodzi \u201edobrej\u201d naturze.<\/p>\n Je\u015bli nie uzupe\u0142nimy tej g\u0142\u00f3wnej tezy Wajraka o odpowiedni kontekst, zas\u0142ugiwa\u0107 ona b\u0119dzie na miano przek\u0142amania lub p\u00f3\u0142prawdy. Czego nie m\u00f3wi nam znany dziennikarz? Przede wszystkim tego, \u017ce na przyrod\u0119 mo\u017cna patrze\u0107 inaczej. Antropologiczny pierwiastek, z kt\u00f3rym Wajrak si\u0119 nie godzi, reprezentuje dzisiaj m.in. minister Jan Szyszko. Oto trzy podstawowe zagadnienia, kt\u00f3re formu\u0142uje przyrodnik, a kt\u00f3re moim zdaniem s\u0105 b\u0142\u0119dne.<\/p>\n Teza pierwsza: Polska nie umie si\u0119 zaopiekowa\u0107 puszcz\u0105, nale\u017cy liczy\u0107 na interwencj\u0119 z zewn\u0105trz <\/b><\/p>\n Adam Wajrak s\u0142usznie zauwa\u017ca, \u017ce <\/a>tereny<\/span> Puszczy Bia\u0142owieskiej \u201eto najlepiej zachowany las nizinny strefy umiarkowanej\u201d, kt\u00f3ry \u201eprzyci\u0105ga badaczy z ca\u0142ego \u015bwiata\u201d. Jednocze\u015bnie dodaje, \u017ce ma nadziej\u0119 na na\u0142o\u017cenie na Polsk\u0119 kar finansowych przez Komisj\u0119 Europejsk\u0105, a co najmniej na zakazanie naszemu Ministerstwu \u015arodowiska dokonywania planowanej wycinki obumar\u0142ego drzewostanu. Problem polega na tym, \u017ce list na kt\u00f3ry si\u0119 powo\u0142uje, cytuj\u0105c fragment o zaniepokojeniu KE, pochodzi ze stycznia 2016 roku, a od tej pory wiele rzeczy uleg\u0142o <\/a>zmianie<\/span>. Przede wszystkim politycy europejscy s\u0105 zaniepokojeni nie tyle wycink\u0105, co zanikiem siedlisk i gatunk\u00f3w priorytetowych z punktu widzenia Unii. Jak m\u00f3wi\u0142 minister Szyszko, gdy mia\u0142em okazj\u0119 rozmawia\u0107 z nim kilka tygodni temu: \u201eW tej chwili prowadzona jest sta\u0142a korespondencja z komisarzem ds. \u015brodowiska Karmenu Vell\u0105, informujemy go o tym, co si\u0119 dzieje z puszcz\u0105, o wszystkim transparentnie informujemy\u201d. Nikt zatem nie czeka na potkni\u0119cie Polski, a faktyczne zakazy nam nie gro\u017c\u0105.<\/p>\n Osobn\u0105 spraw\u0105 jest wyci\u0105gni\u0119cie wniosk\u00f3w z w\u0142asnych s\u0142\u00f3w, na co powinien si\u0119 zdoby\u0107 Adam Wajrak, je\u015bli chce uchodzi\u0107 za eksperta w temacie. Dlaczego \u017caden kraj w Unii nie ma r\u00f3wnie spektakularnych teren\u00f3w przyrodniczych formatu Puszczy Bia\u0142owieskiej? Dlaczego pod tym wzgl\u0119dem Polska jest wyj\u0105tkowa i \u201eprzyci\u0105ga badaczy z ca\u0142ego \u015bwiata\u201d? Francja, Wielka Brytania czy Niemcy nie mia\u0142y podobnych las\u00f3w nizinnych? Czy wyczarowa\u0142a je w Polsce jaka\u015b dobra wr\u00f3\u017cka? Ot\u00f3\u017c nie – tak bogaty i r\u00f3\u017cnorodny drzewostan istnieje w naszym kraju, bo w przeciwie\u0144stwie do tych, kt\u00f3rzy chcieliby nas ewentualnie rozlicza\u0107 i m\u00f3wi\u0107 jak mamy post\u0119powa\u0107, umieli\u015bmy o niego zadba\u0107 i zabezpieczy\u0107. Dzia\u0142o si\u0119 tak r\u00f3wnie\u017c za spraw\u0105 \u015bwiadomego kszta\u0142towania rejon\u00f3w Bia\u0142owie\u017cy przez kolejne pokolenia le\u015bnik\u00f3w. Je\u015bli zatem ktokolwiek m\u00f3g\u0142by tutaj udziela\u0107 korepetycji z ekologii, to Polska reszcie Europy, a nie odwrotnie.<\/p>\n Teraz druga: Puszcz\u0119 lepiej zostawi\u0107 samej sobie, cz\u0142owiek jest w niej intruzem i elementem zb\u0119dnym <\/b><\/p>\n W\u0105tek ten zdecydowanie najcz\u0119\u015bciej pojawia si\u0119 w argumentacji \u015brodowisk ekologicznych oraz samego Wajraka. Dziennikarz wielokrotnie twierdzi w wywiadzie, \u017ce marzy mu si\u0119 obj\u0119cie zakazem wycinki ca\u0142ej puszczy, a nie tylko teren\u00f3w parku narodowego. \u201eChodzi o obj\u0119cie ochron\u0105 nie tylko najcenniejszych kawa\u0142k\u00f3w puszczy, ale te\u017c tych przekszta\u0142conych przez cz\u0142owieka, by tak\u017ce mog\u0142y si\u0119 samoistnie renaturalizowa\u0107\u201d – m\u00f3wi, jak gdyby renaturalizacja by\u0142o powrotem do etycznego stanu swobodnego rozwoju przyrody, kt\u00f3ry pogwa\u0142ci\u0142a ingerencja intruza. Wajrak twierdzi r\u00f3wnie\u017c, \u017ce woli, aby przyrodzie nie pomaga\u0107, bowiem najpi\u0119kniejsza jest tam, \u201egdzie cz\u0142owiek jej nie rusza\u201d, a fatalna \u201egdy wspiera przyrod\u0119\u201d. Jego idea\u0142em ochrony wszelkich drzewostan\u00f3w jest zostawienie ich samym sobie tak, aby \u201emog\u0142y si\u0119 wyliza\u0107\u201d. I nie chodzi tutaj o parki narodowe, ale generalnie – lasy gospodarcze, rezerwaty, etc. Embargiem na in\u017cynieri\u0119 ekologiczn\u0105 powinny by\u0107 te\u017c obj\u0119te g\u00f3ry i jeziora. W ko\u0144cu \u201ejako\u015b tak si\u0119 sk\u0142ada, \u017ce dzi\u0119cio\u0142a tr\u00f3jpalczastego znajduj\u0119 tam, gdzie cz\u0142owiek do przyrody si\u0119 nie wtr\u0105ca\u201d – argumentuje Wajrak. Co z tego wynika?<\/p>\n Po pierwsze, nikt w Ministerstwie \u015arodowiska nie planuje wycina\u0107 obj\u0119tego ochron\u0105 Parku Narodowego w Puszczy Bia\u0142owieskiej, co staraj\u0105 si\u0119 sugerowa\u0107 przeciwnicy ingerencji. Ci\u0119ciami sanitarnymi obj\u0119te s\u0105 tereny trzech nadle\u015bnictw gospodarczych. Bez nich skala gradacji drzewostanu zara\u017conego kornikiem drukarzem oraz kilkoma innymi gatunkami mo\u017ce dotyczy\u0107 a\u017c 1\/3 ca\u0142ego obszaru le\u015bnego, o kt\u00f3rym m\u00f3wimy. \u201eKorniki z jednego zara\u017conego nimi \u015bwierka opanowuj\u0105 trzydzie\u015bci kolejnych\u201d – odpowiada minister Szyszko. W ostatnich <\/a>latach<\/span> le\u015bnikom odebrano narz\u0119dzie do walki z kornikiem i dopiero wtedy, gdy nie mogli wycina\u0107 drzew, ta plaga si\u0119 rozprzestrzeni\u0142a, powoduj\u0105c de facto zanik siedlisk przyrodniczych wa\u017cnych dla Unii Europejskiej.<\/p>\n Po drugie, bezprecedensowa ilo\u015b\u0107 powalonego suchego drzewa grozi niewyobra\u017calnym w swojej skali po\u017carem. Kto we\u017amie za niego odpowiedzialno\u015b\u0107? Czy je\u015bli wybuchnie, nie nale\u017cy go gasi\u0107? Przecie\u017c, jak twierdzi Wajrak, po\u017cary to r\u00f3wnie\u017c naturalny element samoregulacji ekosystem\u00f3w.<\/p>\n Po trzecie, owszem, Puszcza Bia\u0142owieska poradzi sobie sama, ale b\u0119dzie wygl\u0105da\u0107 inaczej ni\u017c dotychczas. W wielu miejscach zdominuje j\u0105 jeden gatunek (np. zaborczy grab), a wi\u0119c zubo\u017ceje.<\/p>\n Po czwarte, nikt nie m\u00f3wi o ca\u0142kowitym wyci\u0119ciu obumar\u0142ego drzewostanu. Z niespe\u0142na 180 hektar\u00f3w przewidzianych do wycinki, 1\/3 tego obszaru Ministerstwo zamierza pozostawi\u0107 samemu sobie (do dalszych obserwacji), na 2\/3 natomiast – chore drzewa \u015bci\u0105\u0107 i na ich miejsce zasadzi\u0107 m\u0142ode (w spos\u00f3b zr\u00f3\u017cnicowany, kt\u00f3ry b\u0119dzie sprzyja\u0142 jak najwi\u0119kszej liczbie gatunk\u00f3w zwierz\u0105t). By\u0107 mo\u017ce nie b\u0119dzie to dzi\u0119cio\u0142 tr\u00f3jpalczasty, ale inne gatunki ptak\u00f3w, owad\u00f3w i zwierz\u0105t, kt\u00f3re wcze\u015bniej tam nie wyst\u0119powa\u0142y. Status quo w przyrodzie nie istnieje, dlatego zmiana niszy biologicznej poci\u0105ga za sob\u0105 zmian\u0119 gatunk\u00f3w, kt\u00f3re w nim egzystuj\u0105. Czy to co\u015b z\u0142ego?<\/p>\n Teraz trzecia: Puszcza to wiekowe drzewostany, nietkni\u0119te r\u0119k\u0105 cz\u0142owieka, dlatego nie nale\u017cy w nie ingerowa\u0107. <\/b><\/p>\n Wajrak twierdzi, \u017ce \u201ew Puszczy Bia\u0142owieskiej jakim\u015b cudem i dzi\u0119ki \u015bwiadomemu dzia\u0142aniu polskich kr\u00f3l\u00f3w i rosyjskich car\u00f3w ta ingerencja cz\u0142owieka by\u0142a niewielka\u201d. Oskar\u017ca on r\u00f3wnie\u017c ministerstwo o przyk\u0142adanie siekier do monumentalnych, maj\u0105cych ponad 100 lat drzewostan\u00f3w. Jego zdaniem obecne dzia\u0142ania s\u0105 bez precedensu, a \u201ele\u015bnicy ze swoj\u0105 gospodark\u0105 le\u015bn\u0105 pojawili si\u0119 w puszczy dopiero w latach 20 ubieg\u0142ego wieku\u201d. W tym miejscu dziennikarz nie tyle stawia swoj\u0105 tez\u0119, tylko albo zwyczajnie k\u0142amie albo celowo przemilcza niewygodne dla niego fakty. A te wygl\u0105daj\u0105 nast\u0119puj\u0105co: to, co widzimy w obecnej chwili, nawet nie r\u00f3wna si\u0119 ze skal\u0105 rabunkowej polityki, prowadzonej w Puszczy Bia\u0142owieskiej przez zaborc\u00f3w i prywatne firmy w II RP.<\/p>\n Sam carat, kt\u00f3ry rzekomo \u015bwiadomie chroni\u0142 ten rejon, przymierza\u0142 si\u0119 do jego eksploatacji w 1911 roku. Zap\u0119dy Rosji powstrzyma\u0142a jednak przegrana z Niemcami. Czego nie zrobili Rosjanie, oni doko\u0144czyli, buduj\u0105c 300 km kolejek w\u0105skotorowych do transportu surowca zachowanych cz\u0119\u015bciowo do dzisiaj. Przez nieca\u0142e cztery lata wyci\u0119li oni ponad 5 mln m\u00b3 drzew. Cz\u0119\u015bciowo lub ca\u0142kowicie ogo\u0142ocono wtedy oko\u0142o 10 tys. ha lasu. Fatalny stan, w kt\u00f3rym puszcza zosta\u0142a pozostawiona, przyczyni\u0142 si\u0119 do ogromnej inwazji kornika, z kt\u00f3r\u0105 walczono w latach 1919-1923. Prawie sto lat przed z\u0142owrogim PiS-em i rz\u0105dami prawicy.<\/p>\n Wajrak na pewno wie r\u00f3wnie\u017c o dzia\u0142alno\u015bci brytyjskiej firmy drzewnej, zwanej potocznie \u201eCenturi\u0105\u201d. The Century European Timber Corporation otrzyma\u0142a bowiem od w\u0142adz polskich zgod\u0119 na wyr\u0105b 7,2 mln m\u00b3 drewna nad Niemnem i w Puszczy Bia\u0142owieskiej. Gdy rz\u0105d zorientowa\u0142 si\u0119 jakimi metodami prowadzone s\u0105 prace, zorganizowano og\u00f3lnopolsk\u0105 akcj\u0119 publicznej zbi\u00f3rki pieni\u0119dzy na op\u0142acenia odszkodowania za zerwany z polskiej inicjatywy kontrakt. Generalnie w latach 1916\u20131939 wyci\u0119to ponad 10 mln m\u00b3, czyli 1\/3 zasob\u00f3w Puszczy Bia\u0142owieskiej. Jej drzewostany zosta\u0142y przekszta\u0142cone w spos\u00f3b niepor\u00f3wnywalny z dzisiejszymi obszarami wycinek martwych drzew.<\/p>\n A prosz\u0119 pami\u0119ta\u0107, \u017ce m\u00f3wimy jedynie o XX wieku, a udokumentowana ludzka ingerencja w tych rejonach si\u0119ga \u015bredniowiecza. Je\u015bli kto\u015b, kto nazywa si\u0119 \u201eobro\u0144c\u0105 puszczy\u201d, te fakty ukrywa, moim zdaniem dzia\u0142a w z\u0142ej woli. Podobnie za szkodliw\u0105 p\u00f3\u0142prawd\u0119 nale\u017cy uzna\u0107 szerzenie plotek o wycince wiekowego drzewostanu. Szkoda, \u017ce Wajrak nie dodaje, \u017ce wed\u0142ug ustaw uchwalonych przez poprzedni rz\u0105d, ponadstuletni drzewostan oznacza stosunkowo spory fragment lasu, w kt\u00f3rym jedno na dziesi\u0119\u0107 drzew ma minimum sto lat. Nie wszystkie s\u0105 bowiem r\u00f3wnie stare.<\/p>\n Post scriptum <\/b><\/p>\n