Starcie procesowe.<\/strong> Pocz\u0105tkowo genez\u0119 wojny wywodzono z obyczajowo\u015bci lud\u00f3w barbarzy\u0144skich, kt\u00f3re po cz\u0119\u015bci przej\u0119\u0142y spu\u015bcizn\u0119 Cesarstwa Rzymskiego. Wed\u0142ug tego kanonu wojna by\u0142a uwa\u017cana za rodzaj procesu s\u0105dowego, rozstrzygaj\u0105cego zasadno\u015b\u0107 pretensji jednej ze stron. Nie obca \u00f3wczesnym by\u0142a tak\u017ce antyczna praktyka pojedynku mi\u0119dzy w\u0142adcami b\u0105d\u017a najodwa\u017cniejszymi \u017co\u0142nierzami, maj\u0105ca na celu zapobie\u017cenie konfliktowi. Niejednokrotnie po stoczonej bitwie pozostawano na jej polu przez wyznaczony czas (przewa\u017cnie trzy dni), w celu uznania wa\u017cno\u015bci starcia. Przepisy wojenne okre\u015bla\u0142y zar\u00f3wno czynno\u015bci zwi\u0105zane z podzia\u0142em \u0142up\u00f3w oraz post\u0119powaniem z je\u0144cami, traktowanymi we wczesnym \u015bredniowieczu zazwyczaj brutalnie. Wraz z post\u0119pami chrystianizacji, w obawie przed kar\u0105 Bo\u017c\u0105 praktyka ta stopniowo zanika\u0142a, a zamiast egzekucji dochodzi\u0142o do wymiany lub wykupu je\u0144c\u00f3w.<\/p>\n Wojny sprawiedliwe i niesprawiedliwe.<\/strong> Poniewa\u017c przes\u0142anie Chrystusa k\u0142\u00f3ci\u0142o si\u0119 z rzeczywisto\u015bci\u0105 konflikt\u00f3w zbrojnych, rozpocz\u0119to analiz\u0119 Nowego Testamentu pod k\u0105tem ewentualnego ich pot\u0119pienia. W tej materii ju\u017c Ojcowie Ko\u015bcio\u0142a\u00a0doszli do wniosku, \u017ce Ewangelia pot\u0119pia jedynie przyk\u0142ady przemocy prywatnej, nie odnosz\u0105c si\u0119 natomiast do wojny jako takiej. W zwi\u0105zku z tym dokonano jej podzia\u0142u na sprawiedliw\u0105 oraz niesprawiedliw\u0105. W klasyczny spos\u00f3b poj\u0119cia te zdefiniowa\u0142 \u015bw. Augustyn, twierdz\u0105c, \u017ce \u201ewojna sprawiedliwa to taka, kt\u00f3ra za cel stawia sobie odzyskanie pokoju b\u0105d\u017a sprawiedliwo\u015bci, pomszczenie doznanych krzywd, a nie po\u017c\u0105danie pr\u00f3\u017cnej chwa\u0142y\u201d. Musi by\u0107 ona tak\u017ce w spos\u00f3b otwarty wypowiedziana i, co wa\u017cne, poprowadzona przez panuj\u0105cego w\u0142adc\u0119. Wojna niesprawiedliwa nie spe\u0142nia powy\u017cszych warunk\u00f3w. Augustyn sprowadza\u0142 wojn\u0119 do roli bicza Bo\u017cego; jej zadaniem by\u0142o przywr\u00f3cenie stanu sprzed konfliktu (status quo ante<\/em>). Zaznaczy\u0142, \u017ce osobom duchownym nie przystoi bra\u0107 czynnego udzia\u0142u w bitwach, sprawowali oni jednak funkcje kapelan\u00f3w w\u0142adc\u00f3w, odprawiali msze przed starciem, udzielali komunii rycerzom.<\/p>\n Pokuta po bitwie.<\/strong> Nawet gdy wojna by\u0142a sprawiedliwa, musia\u0142y po niej nast\u0105pi\u0107 skrucha i pokuta. R\u00f3\u017cni my\u015bliciele chrze\u015bcija\u0144scy zalecali r\u00f3\u017cne \u015brodki zado\u015b\u0107uczynienia – od dw\u00f3ch dni bez ucz\u0119szczania na msz\u0119 \u015bwi\u0119t\u0105, przez 40 dni postu, a\u017c do trzech lat bez przyjmowania eucharystii. W przypadku \u0142ucznik\u00f3w i wojsk balistycznych, kt\u00f3re zazwyczaj nie wiedzia\u0142y, ilu ludzi pozbawi\u0142y \u017cycia, zalecano trzykrotny cykl czterdziestodniowej pokuty po\u0142\u0105czonej z postem. Stanowisko w kwestii indywidualnej odpowiedzialno\u015bci by\u0142o jednak podzielone. Augustyn twierdzi\u0142 np., \u017ce walcz\u0105cy w wojnie sprawiedliwej nie ponosz\u0105 winy za swoje czyny, poniewa\u017c wype\u0142niaj\u0105 rozkaz zwierzchnika.<\/p>\n Pok\u00f3j Bo\u017cy i Rozejm Bo\u017cy.<\/strong> W p\u00f3\u017aniejszym \u015bredniowieczu nasili\u0142y si\u0119 ruchy pacyfistyczne zwi\u0105zane z ide\u0105 Pokoju Bo\u017cego (pactum pacis<\/em>) oraz Rozejmu Bo\u017cego (treuga Dei<\/em>). Ten pierwszy zak\u0142ada\u0142 powstrzymanie si\u0119 od pospolitej, codziennej przemocy, wymusze\u0144 i grabie\u017cy. Ten drugi nakazywa\u0142 zaprzestanie dzia\u0142a\u0144 zbrojnych na okre\u015blony czas, b\u0105d\u017a w trakcie trwania najwa\u017cniejszych \u015bwi\u0105t. Treuga Dei<\/em> by\u0142 wykorzystywany przez w\u0142adc\u00f3w do kontrolowania czasu trwania wojen, przez co posiedli oni, jak to okre\u015bla Max Weber, monopol przemocy. Natomiast pactum pacis<\/em> przyczyni\u0142 si\u0119 do tworzenia milicji ludowych, a co za tym idzie emancypacji komun, niejednokrotnie kieruj\u0105cych ostrze swojego dzia\u0142ania przeciwko panom feudalnym.<\/p>\n S\u0142u\u017cba w Armii Chrystusa.<\/strong> Coraz wa\u017cniejsz\u0105 rol\u0119 w \u201eteologii wojny\u201d stanowi\u0142 rosn\u0105cy w si\u0142\u0119 stan rycerski, na kt\u00f3rego barkach spoczywa\u0142o staczanie bitew. Odt\u0105d milites<\/em> (zbrojni) mieli taki sam udzia\u0142 w zbawieniu jak ludno\u015b\u0107 cywilna. Swoj\u0105 wi\u0119\u017a z nimi, jako obro\u0144cami wiary, Ko\u015bci\u00f3\u0142 podkre\u015bla\u0142 niejednokrotnie cho\u0107by poprzez ceremonie \u015bwi\u0119cenia broni oraz nawo\u0142ywanie do ruch\u00f3w krucjatowych, b\u0119d\u0105cych jednocze\u015bnie pielgrzymkami.<\/p>\n Podstawowymi dzie\u0142ami ze wskaz\u00f3wkami etycznymi dla rycerstwa zakonnego by\u0142 traktat Bernarda z Clairvaux \u201eDe laude novae militiae ad milites templi\u201d (Pochwa\u0142a nowego rycerstwa). Wed\u0142ug tej wyk\u0142adni nast\u0105pi\u0107 powinno zerwanie z brutalnym post\u0119powaniem rycerstwa \u015bwieckiego i przyj\u0119cie s\u0142u\u017cby w Armii Chrystusa, wykazanie si\u0119 przymiotami ducha oraz uczynkami mi\u0142osierdzia wzgl\u0119dem bli\u017aniego. Poniewa\u017c rzeczywisto\u015b\u0107 chrystianizacji nad Ba\u0142tykiem oraz wypraw krzy\u017cowych k\u0142\u00f3ci\u0142a si\u0119 z idealistycznymi postulatami Bernarda z Clairvaux, starano si\u0119 je interpretowa\u0107 w duchu wojny wewn\u0119trznej, prowadzonej z szatanem przez ka\u017cdego chrze\u015bcijanina.<\/p>\n Wojna wed\u0142ug scholastyk\u00f3w.<\/strong> Wielcy my\u015bliciele epoki wraz z odkryciem prawa rzymskiego zacz\u0119li zadawa\u0107 pytania o definicj\u0119 wojny jako takiej. Filozofia scholastyczna, g\u0142\u00f3wnie za spraw\u0105 Tomasza z Akwinu, wyodr\u0119bni\u0142a trzy klasy poj\u0119\u0107.<\/p>\n * wojna jako starcie z wrogiem zewn\u0119trznym, pomi\u0119dzy dwiema spo\u0142eczno\u015bciami;<\/p>\n * zwada jako starcie miedzy jednostkami oraz ma\u0142ymi grupami;<\/p>\n * warcholstwo jako konflikt mi\u0119dzy niezgadzaj\u0105cymi si\u0119 ze sob\u0105 cz\u0119\u015bciami spo\u0142ecze\u0144stwa.<\/p>\n W r\u00f3\u017cny spos\u00f3b pr\u00f3bowano tak\u017ce docieka\u0107 genezy wojen. Twierdzono, \u017ce odpowiadaj\u0105 za nie niepohamowane \u017c\u0105dze, zbytnia obfito\u015b\u0107 d\u00f3br doczesnych czy brak przestrzegania przykaza\u0144. Wed\u0142ug Jana z Lignano oraz benedyktyna Honoriusza Boneta (XIV w.) wojna mia\u0142a mie\u0107 tak\u017ce charakter kosmologiczny, a ruch cia\u0142 niebieskich bezpo\u015bredni wp\u0142yw na nasze czyny zwi\u0105zane z konfliktami zbrojnymi.<\/p>\n Wojna o kosz jab\u0142ek.<\/strong> Ko\u015bci\u00f3\u0142 przestrzega\u0142 jednak przed prowadzeniem wojen w b\u0142ahych sprawach, nawet maj\u0105cych wszelkie znamiona wojen sprawiedliwych. Jednym z przyk\u0142ad\u00f3w jest tzw. wojna o kosz jab\u0142ek, toczona w latach 1428-29. Jak g\u0142osz\u0105 podania kronikarskie, ksi\u0105\u017c\u0119 Lotaryngii, kt\u00f3remu poskar\u017cyli si\u0119 lokalni mnisi, domaga\u0142 si\u0119 od miasta Metz zado\u015b\u0107uczynienia za nielegalne zerwanie kosza jab\u0142ek z jego ziem. Nie otrzymawszy gratyfikacji, rozpocz\u0105\u0142 otwarty konflikt. Poniewa\u017c podobne przypadki nie by\u0142y odosobnione, od ok. XIII w. zacz\u0119\u0142y funkcjonowa\u0107 dwie koncepcje pos\u0142usze\u0144stwa: obok tradycji rzymskiej pojawi\u0142 si\u0119 model post\u0119powania dopuszczaj\u0105cy uchylenie si\u0119 rycerza od wojny, je\u015bli mia\u0142 on w\u0105tpliwo\u015bci co do jej zasadno\u015bci.<\/p>\n Refleksja pacyfistyczna.<\/strong> W dojrza\u0142ym \u015bredniowieczu r\u00f3wnolegle rozwija\u0142a si\u0119 refleksja pacyfistyczna. W historiografii epoki obok traktat\u00f3w rycerskich znajdziemy wi\u0119c dzie\u0142a nawo\u0142uj\u0105ce do zwieszenia broni, takie jak napisana w roku 1413 \u201eLivre de paix\u201d (Ksi\u0119ga Pokoju), pierwszej europejskiej literatki Krystyny de Pizan. Ca\u0142kowicie przemoc pot\u0119piali waldensi (wyst\u0119puj\u0105cy przeciw w\u0142adzy i bogactwu Ko\u015bcio\u0142a, t\u0119pieni przez inkwizycj\u0119)\u00a0i lollardzi (cz\u0142onkowie ruchu plebejsko-religijnego powsta\u0142ego pod wp\u0142ywem nauk Jana Wiklefa). Nie zmienia to faktu, \u017ce ca\u0142ej epoce przy\u015bwieca\u0142a my\u015bl, i\u017c \u201elepsza sprawiedliwa wojna od niesprawiedliwego pokoju\u201d.<\/p>\n Eschatologia i militaria.<\/strong> Przez ca\u0142e \u015bredniowiecze wojna sz\u0142a w parze z religi\u0105. Papiestwo nie mog\u0142o istnie\u0107 bez rycerzy, rycerze – pragn\u0105c zbawienia – nie mogli dzia\u0142a\u0107 w niezgodzie z Ko\u015bcio\u0142em. Eschatologia pe\u0142na by\u0142a symboli militarnych. Wiar\u0119 przyr\u00f3wnywano do umocnionej twierdzy, kt\u00f3rej nale\u017cy broni\u0107, lub do tarczy obronnej, cytaty z Biblii do strza\u0142, he\u0142m do zbawienia, a miecz do s\u0142owa Bo\u017cego. Przed walnymi bitwami modlono si\u0119, a w zgie\u0142ku natarcia wykrzykiwano np. \u201eSaint-Gorges\u201d, \u201eNotre-Dame-Auxerre\u201d. Po bitwie \u015bpiewano Te Deum, fundowano kaplice.<\/p>\n Chc\u0105c zrozumie\u0107 wojn\u0119 w \u015bredniowieczu, trzeba mie\u0107 na uwadze specyfik\u0119 duchowo\u015bci tego okresu i jego nierozerwaln\u0105 wi\u0119\u017a z religi\u0105, przenikaj\u0105ca ka\u017cd\u0105 stref\u0119 \u017cycia cz\u0142owieka. Nawet, zdawa\u0107 by si\u0119 mog\u0142o, tak odleg\u0142\u0105 istocie chrze\u015bcija\u0144stwa.<\/p>\n <\/p>\n Tekst pochodzi z najnowszego numeru Pomocnika Historycznego POLITYKI.\u00a0<\/strong>Pomocnik Historyczny Ziemskie dzieje Ko\u015bcio\u0142a<\/em>\u00a0 uka\u017ce si\u0119 18 listopada w cenie 24,99 z\u0142. B\u0119dzie liczy\u0142 188 stron. Mo\u017cna go b\u0119dzie kupi\u0107 w dobrych punktach sprzeda\u017cy prasy i w sklepie internetowym www.sklep.polityka.pl.<\/a><\/strong><\/p>\n
![\"Ok\u0142adka](\"https:\/\/makowskimarcin.pl\/wp-content\/uploads\/2015\/11\/okladka-dzieje-chrzescijanstwa-m-1.jpg\")
<\/a>