Zdarza im si\u0119, \u017ce nie potrafi\u0105 czyta\u0107, liczy\u0107 a ich iloraz inteligencji nie przekracza 70. R\u00f3wnocze\u015bnie znaj\u0105 na pami\u0119\u0107 ksi\u0105\u017cki telefoniczne, potrafi\u0105 zagra\u0107 ze s\u0142uchu ca\u0142y koncert, podaj\u0105 liczb\u0119 pi do tysi\u0119cy miejsc po przecinku a niejednokrotnie \u015bwietnie rze\u017abi\u0105 i maluj\u0105. Sawanci to wyj\u0105tkowi geniusze, kt\u00f3rzy dzi\u0119ki niesamowitym uzdolnieniom potrafi\u0105 wyj\u015b\u0107 z cienia w\u0142asnej choroby.<\/strong><\/p>\n

Sawanci byli w\u015br\u00f3d nas od zawsze. Inni, mniej rozmowni, zamkni\u0119ci w sobie. Jednocze\u015bnie ka\u017cdy z nich skrywa\u0142 unikatowy talent, kt\u00f3ry cz\u0119sto nie zostawa\u0142 w por\u0119 dostrze\u017cony. Zazwyczaj uwa\u017cano ich za dziwak\u00f3w, czasami \u2013 jak w przypadku Kaspara Hausera \u2013 wysy\u0142ano do cyrku, aby zarobili na swoje utrzymanie. Min\u0119\u0142o wiele lat, zanim powoli zacz\u0119to rozumie\u0107 autyzm oraz zesp\u00f3\u0142 Aspergera i wi\u0105za\u0107 go z charakterystycznymi umiej\u0119tno\u015bciami, kt\u00f3re jak si\u0119 obecnie ocenia, wykazuje co dziesi\u0105ty dotkni\u0119ty tymi chorobami.<\/p>\n

Wszystko zacz\u0119\u0142o si\u0119 pod koniec XVIII wieku, kiedy niepe\u0142nosprawny umys\u0142owo i niewidomy niewolnik Thomas Fuller zadziwi\u0142 \u015brodowisko naukowe w USA. Us\u0142yszawszy o czarnosk\u00f3rym ch\u0142opcu, zainteresowa\u0142 si\u0119 nim sam Benjamin Rush, znany pedagog i lekarz \u2013 sygnatariusz Deklaracji niepodleg\u0142o\u015bci Stan\u00f3w Zjednoczonych. Kiedy przyjecha\u0142 na miejsce sprawdzi\u0107 pog\u0142oski o jego b\u0142yskawicznych obliczeniach, nie m\u00f3g\u0142 wyj\u015b\u0107 z podziwu. M\u0142odzieniec pomimo wyra\u017anego op\u00f3\u017anienia umys\u0142owego potrafi\u0142 bezb\u0142\u0119dnie poda\u0107 liczb\u0119 sekund, kt\u00f3re prze\u017cy\u0142 dowolny cz\u0142owiek. Pos\u0142uguj\u0105c si\u0119 jedynie podstawami algebry, Thomas zapytany o to ile sekund up\u0142yn\u0119\u0142o przez 70 lat, 17 dni i 12 godzin w nieca\u0142\u0105 minut\u0119 bez wahania odpowiedzia\u0142 \u2013 2\u00a0210\u00a0500\u00a0800. Gdy uczony zasiad\u0142 do rachunk\u00f3w aby potwierdzi\u0107 jego wersj\u0119, okaza\u0142o si\u0119 jednak, \u017ce jest b\u0142\u0119dna. \u201eZapomnia\u0142 pan o latach przest\u0119pnych\u201d \u2013 odpar\u0142 \u015alepy Tom<\/em>. Faktycznie, po uwzgl\u0119dnieniu poprawek wszystko si\u0119 zgadza\u0142o. Ch\u0142opiec ten sta\u0142 si\u0119 zatem nie tylko pierwszym opisanym w medycynie sawantem, ale r\u00f3wnie\u017c przyczyni\u0142 si\u0119 emancypacji niewolnik\u00f3w i obalenia tezy o rzekomym niskim ilorazie inteligencji os\u00f3b czarnosk\u00f3rych.<\/p>\n

 <\/p>\n

M\u00f3zg sawanta<\/strong><\/p>\n

Pomimo wielu lat, kt\u00f3re up\u0142yn\u0119\u0142y od tamtego wydarzenia, nie jeste\u015bmy w stanie precyzyjnie okre\u015bli\u0107 przyczyn wyst\u0119powania zespo\u0142u sawanta. Cho\u0107 wed\u0142ug szacunk\u00f3w objawia si\u0119 on u ponad 110 ty\u015b. os\u00f3b chorych na autyzm albo dotkni\u0119tych uszkodzeniem m\u00f3zgu, do dzisiaj opisano jedynie ok. 100 takich przypadk\u00f3w. Wi\u0105\u017ce si\u0119 to po cz\u0119\u015bci z faktem wyst\u0119powania trudno\u015bci komunikacyjnych z chorymi osobami. Nie wszystkie uzdolnienia bowiem s\u0105 na tyle charakterystyczne, aby mog\u0142y trafi\u0107 na pierwsze strony gazet albo do kwartalnik\u00f3w medycznych. Bywa, \u017ce zesp\u00f3\u0142 sawanta objawia si\u0119 poprzez wyj\u0105tkowe predyspozycje manualne (np. Alonzo Clemonz w ci\u0105gu 20 minut potrafi uformowa\u0107 z wosku wiern\u0105 podobizn\u0119 ka\u017cdego zwierz\u0119cia jakie mia\u0142 okazje zobaczy\u0107), innym razem okazuje si\u0119 po prostu, \u017ce dziecko pami\u0119ta imi\u0119 i nazwisko ka\u017cdej spotkanej w \u017cyciu osoby. Nawet pomimo tych r\u00f3\u017cnic, sawanci wykazuj\u0105 szereg cech wsp\u00f3lnych. Po pierwsze, w wi\u0119kszo\u015bci przypadk\u00f3w ich iloraz inteligencji wacha si\u0119 pomi\u0119dzy 40 a 70, po drugie sze\u015bciokrotnie cz\u0119\u015bciej s\u0105 to m\u0119\u017cczy\u017ani ni\u017c kobiety. Cho\u0107 zesp\u00f3\u0142 sawanta na charakter wrodzony, wyst\u0119puje on r\u00f3wnie\u017c u ludzi kt\u00f3rzy doznali uszkodzenia lewej p\u00f3\u0142kuli m\u00f3zgowej. Fakt ten w du\u017cym stopniu t\u0142umaczy powtarzaj\u0105ce si\u0119 spektrum uzdolnie\u0144 sawant\u00f3w. Nie przez przypadek bowiem cechy kt\u00f3re ulegaj\u0105 ekspresji s\u0105 to\u017csame prawie zawsze z funkcjami prawej p\u00f3\u0142kuli m\u00f3zgu odpowiedzialnej za zapami\u0119tywanie, my\u015blenie artystyczne i orientacje przestrzenn\u0105. Tak te\u017c wi\u0119kszo\u015b\u0107 z opisanych w medycynie przypadk\u00f3w dotyczy np. szybkiego zapami\u0119tywania nazw ulic, kod\u00f3w pocztowych, j\u0119zyk\u00f3w obcych (adhezja werbalna<\/em>), uzdolnie\u0144 manualnych, muzycznych czy skomplikowanych oblicze\u0144, kt\u00f3re r\u00f3wnie\u017c maj\u0105 swoj\u0105 podstaw\u0119 w zapami\u0119tywaniu pewnych kluczowych dla algebry zasad. \u00a0Spora grupa sawant\u00f3w potrafi r\u00f3wnie\u017c precyzyjnie odmierza\u0107 czas oraz b\u0142yskawicznie rozpoznawa\u0107 ilo\u015b\u0107 znajduj\u0105cych si\u0119 na danej przestrzeni przedmiot\u00f3w. Co intryguj\u0105ce, sawantyzm nie wykszta\u0142ca si\u0119 w przypadku, w kt\u00f3rym uszkodzenia dozna\u0142a prawa p\u00f3\u0142kula m\u00f3zgu.<\/p>\n

 <\/p>\n

Jak to widzi medycyna?<\/strong><\/p>\n

Cho\u0107 najwi\u0119kszy prze\u0142om w badaniach nad autyzmem i zespo\u0142em sawanta przypada na lata 80. i 90 (nie przez przypadek do kin wchodzi wtedy Rain Man<\/em> i Forest Gump<\/em>), pierwsze hipotezy formu\u0142owano ju\u017c nieco wcze\u015bniej. W 1975 roku ustalono, \u017ce uszkodzenie lewej p\u00f3\u0142kuli m\u00f3zgu ma bezpo\u015bredni wp\u0142yw na aktywizacj\u0119 prawej, kt\u00f3ra w ten spos\u00f3b rekompensuje sobie utracone funkcje. Podobnie jak w przypadku os\u00f3b niewidomych ekspresji ulegaj\u0105 zmys\u0142y s\u0142uchu i w\u0119chu, analogicznie intensywniej rozwijaj\u0105 si\u0119 te obszary kognitywne, kt\u00f3re zlokalizowane s\u0105 po prawej stronie naszego m\u00f3zgu. Spekulacje te potwierdzi\u0142y badania pneumoencefalograficzne, podczas kt\u00f3rych wstrzykiwano do p\u0142ynu m\u00f3zgowo-rdzeniowego powietrze, wykonuj\u0105c seri\u0119 zdj\u0119\u0107 rentgenowskich. Z biegiem lat zacz\u0119to r\u00f3wnie\u017c coraz cz\u0119\u015bciej odnotowywa\u0107 przypadki ludzi, kt\u00f3rzy w wyniku wypadk\u00f3w skutkuj\u0105cych obra\u017ceniami g\u0142owi zaczynali wykazywa\u0107 cechy charakterystyczne dla zespo\u0142u sawanta. Tez\u0119 o aktywizacji prawej p\u00f3\u0142kuli jednoznacznie potwierdzi\u0142y te\u017c badania, podczas kt\u00f3rych u 34 tys. os\u00f3b dotkni\u0119tych autyzmem jednoznacznie wykazano zwi\u0119kszony przep\u0142yw krwi w tej cz\u0119\u015bci m\u00f3zgu. Wraz z rozwojem nowych metod diagnostycznych, coraz precyzyjniej ustalano obszary podlegaj\u0105ce szczeg\u00f3lnej aktywizacji. U\u017cywaj\u0105c metody SPECT, polegaj\u0105cej na zastosowaniu tomografii emisyjnej pojedynczego fotonu, nie tylko potwierdzono zwi\u0119kszone ukrwienie prawej p\u00f3\u0142kuli, ale r\u00f3wnie\u017c kory nowej, przy jednoczesnym upo\u015bledzeniu prawego p\u0142ata skroniowego w lewej cz\u0119\u015bci m\u00f3zgu.<\/p>\n

 <\/p>\n

By\u0107 geniuszem<\/strong><\/p>\n

Mo\u017cliwo\u015b\u0107 ustalenia obszaru odpowiedzialnego na niezwyk\u0142e talenty sawant\u00f3w zrodzi\u0142o oczywiste pytanie. Czy istnieje metoda, kt\u00f3ra pozwala na sztuczne wywo\u0142anie takich efekt\u00f3w, bez jednoczesnego uszkadzania lewej p\u00f3\u0142kuli m\u00f3zgu? Na odpowied\u017a nie musiano d\u0142ugo czeka\u0107, bowiem ju\u017c na pocz\u0105tku lat 90. wykonano seri\u0119 do\u015bwiadcze\u0144 z polem magnetycznym, gdzie przy zastosowaniu przezczaszkowej powtarzalnej stymulacji magnetycznej na 17 ochotnikach, u dw\u00f3ch z nich faktycznie odnotowano pojawienie si\u0119 zdolno\u015bci charakterystycznych dla sawant\u00f3w. Badani liczyli szybciej, znacznie lepiej malowali i bez trudno\u015bci zapami\u0119tywali nawet skomplikowane liczby. Niestety po kilku godzinach od stymulacji \u2013 wraz ze spadkiem ukrwienia prawej cz\u0119\u015bci m\u00f3zgu \u2013 cechy te stopniowo zanika\u0142y.<\/p>\n

Dzi\u015b dzi\u0119ki coraz skuteczniejszym lekom, kt\u00f3re umo\u017cliwiaj\u0105 cz\u0119\u015bciowe wyj\u015bcie z autyzmu i zwi\u0105zanego z nim zespo\u0142u sawanta (problem w przypadku autyzmu tkwi w glutaminianie, wydzielanym w zbyt du\u017cych ilo\u015bciach przez m\u00f3zg. Powoduje on nadmierne pobudzenia sensoryczne), wiele os\u00f3b kt\u00f3re \u017cy\u0142y w izolacji zaczyna otwiera\u0107 si\u0119 na kontakty spo\u0142eczne i opowiada\u0107 o swoim wewn\u0119trznym do\u015bwiadczeniu choroby. \u201eNie chc\u0119, \u017ceby ludzie m\u00f3wili: <<Hej, ten cz\u0142owiek jest geniuszem>>\u201d poniewa\u017c bycie geniuszem mo\u017ce oznacza\u0107 samotno\u015b\u0107. A ja bardzo d\u0142ugo walczy\u0142em z samotno\u015bci\u0105, chc\u0119 dociera\u0107 do ludzi\u201d \u2013 zwierza si\u0119 Daniel Tammet, bestsellerowy autor, kt\u00f3ry jest autystycznym sawantem. Cho\u0107 ten trzydziestoparolatek z Londynu nauczy\u0142 si\u0119 islandzkiego w tydzie\u0144 i pami\u0119ta liczb\u0119 pi do 22\u00a0514 miejsc po przecinku, nie lubi si\u0119 tym chwali\u0107. <\/strong>Najwa\u017cniejszy dla Tammeta jest jego talent pisarski. Poprzez swoje teksty obja\u015bnia, \u017ce jednocze\u015bnie „widzi” i „odczuwa” liczby jako odr\u0119bne jednostki i pomaga naukowcom oraz czytelnikom lepiej zrozumie\u0107, jak dzia\u0142a jego umys\u0142. Tylko \u0142\u0105cz\u0105c te dwie perspektywy \u2013 osobist\u0105 oraz naukow\u0105 \u2013 b\u0119dziemy umieli lepiej rozumie\u0107, a co najwa\u017cniejsze, lepiej pomaga\u0107 osobom dotkni\u0119tym zespo\u0142em sawanta.<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Zdarza im si\u0119, \u017ce nie potrafi\u0105 czyta\u0107, liczy\u0107 a ich iloraz inteligencji nie przekracza 70. R\u00f3wnocze\u015bnie znaj\u0105 na pami\u0119\u0107 ksi\u0105\u017cki telefoniczne, potrafi\u0105 zagra\u0107 ze s\u0142uchu ca\u0142y koncert, podaj\u0105 liczb\u0119 pi do tysi\u0119cy miejsc po przecinku a niejednokrotnie \u015bwietnie rze\u017abi\u0105 i maluj\u0105. Sawanci to wyj\u0105tkowi geniusze, kt\u00f3rzy dzi\u0119ki niesamowitym uzdolnieniom potrafi\u0105 wyj\u015b\u0107 z cienia w\u0142asnej choroby. Sawanci byli w\u015br\u00f3d nas od zawsze. Inni, mniej rozmowni, zamkni\u0119ci w sobie. Jednocze\u015bnie ka\u017cdy z nich skrywa\u0142 unikatowy talent, kt\u00f3ry cz\u0119sto nie zostawa\u0142 w por\u0119 dostrze\u017cony. Zazwyczaj uwa\u017cano ich za dziwak\u00f3w, czasami \u2013 jak w przypadku Kaspara Hausera \u2013 wysy\u0142ano do cyrku, aby zarobili na swoje utrzymanie. Min\u0119\u0142o wiele lat, zanim powoli zacz\u0119to rozumie\u0107 autyzm oraz zesp\u00f3\u0142 Aspergera i wi\u0105za\u0107 go z charakterystycznymi umiej\u0119tno\u015bciami, kt\u00f3re jak si\u0119 obecnie ocenia, wykazuje co dziesi\u0105ty dotkni\u0119ty tymi chorobami. Wszystko zacz\u0119\u0142o si\u0119 pod koniec XVIII wieku, kiedy niepe\u0142nosprawny umys\u0142owo…<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":1292,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[123,30,1],"tags":[381],"class_list":["post-1226","post","type-post","status-publish","format-standard","has-post-thumbnail","hentry","category-ciekawostki","category-nauka","category-wszystkie-wpisy","tag-sawanci"],"yoast_head":"\n