Napi\u0119cie w Korei przypomina o niebezpiecze\u0144stwach zwi\u0105zanych z lotami samolot\u00f3w wyposa\u017conych w bro\u0144 j\u0105drow\u0105, nawet w sytuacjach rutynowych patroli.<\/strong><\/p>\n

Andaluzja, najg\u0119\u015bciej zaludniony rejon w\u00a0po\u0142udniowej Hiszpanii, s\u0142ynie z\u00a0flamenco, oliwek i\u00a0g\u00f3r Sierra Nevada. Gdyby nie \u0142ut szcz\u0119\u015bcia, by\u0142aby miejscem najtragiczniejszej katastrofy nuklearnej w\u00a0dziejach, najwi\u0119kszym na \u015bwiecie cmentarzyskiem.<\/p>\n

By\u0142 poranek 17 stycznia 1966 r. Przejrzyste niebo nad Palomares, ubog\u0105 andaluzyjsk\u0105 wsi\u0105, przecina\u0142y jedynie smugi po przelatuj\u0105cych tu samolotach. Francisco Orts jak co dzie\u0144 wyp\u0142yn\u0105\u0142 w\u00a0morze zarzuci\u0107 sieci. Oko\u0142o godz. 10.30 rozdzieraj\u0105cy huk zwr\u00f3ci\u0142 uwag\u0119 rybaka. Po chwili pot\u0119\u017cne uderzenie w\u00a0wod\u0119 niemal przewr\u00f3ci\u0142o \u0142\u00f3d\u017a. Dok\u0142adnie nad g\u0142ow\u0105 Francisco, na wysoko\u015bci 9450 m, dosz\u0142o w\u0142a\u015bnie do jednego z\u00a0najgro\u017aniejszych wypadk\u00f3w z\u00a0broni\u0105 atomow\u0105.<\/p>\n

46 lat temu w\u00a0Palomares dzia\u0142a\u0142 tylko jeden telefon, a\u00a0wod\u0119 czerpano ze studni. Niemniej monotoni\u0119 codzienno\u015bci raz po raz przerywa\u0142o dosy\u0107 spektakularne wydarzenie \u2013 przelot i\u00a0powietrzne tankowanie B-52 Stratofortress, najnowocze\u015bniejszych w\u00f3wczas bombowc\u00f3w US Army. I\u00a0cho\u0107 nikt z\u00a0mieszka\u0144c\u00f3w nie zdawa\u0142 sobie z\u00a0tego sprawy, za ka\u017cdym razem na pok\u0142adzie maszyn by\u0142a nie tylko liczna za\u0142oga, ale r\u00f3wnie\u017c arsena\u0142 j\u0105drowy, kilkusetkrotnie silniejszy ni\u017c \u0142adunki zrzucone na Hiroszim\u0119 i\u00a0Nagasaki razem wzi\u0119te.<\/p>\n

Pomys\u0142 na regularne loty z\u00a0megatonowymi g\u0142owicami narodzi\u0142 si\u0119 na pocz\u0105tku lat 60. jako element ameryka\u0144skiej akcji szybkiego reagowania o\u00a0kryptonimie Chrome Dome. Dzi\u0119ki ustaleniu trzech r\u00f3\u017cnych tras kursowania bombowc\u00f3w i\u00a0dotankowywaniu ich w\u00a0powietrzu, przez siedem lat, 24 godziny na dob\u0119, utrzymywano w\u00a0pobli\u017cu granic z\u00a0ZSRR powietrzn\u0105 flot\u0119, kt\u00f3ra w\u00a0szczytowym momencie programu liczy\u0142a ponad 20 gotowych do ewentualnego ataku stratofortec.<\/p>\n

Pechowy B-52 wraca\u0142 akurat po\u0142udniow\u0105, najcz\u0119\u015bciej ucz\u0119szczan\u0105 p\u0119tl\u0105, kt\u00f3ra wiod\u0142a od Karoliny P\u00f3\u0142nocnej przez Atlantyk, Morze \u015ar\u00f3dziemne i\u00a0ca\u0142e wybrze\u017ce Adriatyku. Do po\u0142owy drogi wszystko sz\u0142o jak w\u00a0zegarku. Po odbyciu najniebezpieczniejszej cz\u0119\u015bci misji \u2013 przelotu w\u00a0pobli\u017cu terytorium Zwi\u0105zku Radzieckiego \u2013 wystarczy\u0142o ju\u017c tylko uzupe\u0142ni\u0107 paliwo w\u00a0locie i\u00a0bezpiecznie dolecie\u0107 do bazy w\u00a0USA. To w\u0142a\u015bnie wtedy kilka sekund nieuwagi i\u00a0brak komunikacji z\u00a0KC-135, samolotem cystern\u0105, zamieni\u0142y obie maszyny w\u00a0spadaj\u0105ce kule ognia.<\/p>\n

Piek\u0142o nad Palomares<\/h3>\n

Dla pilot\u00f3w KC-153 Stratotankera by\u0142 to kolejny lot tego dnia. Ju\u017c po kilku minutach od startu z\u00a0hiszpa\u0144skiego lotniska Moron spotkali si\u0119 z\u00a0pot\u0119\u017cnym, o\u015bmiosilnikowym kolosem. Cudem ocala\u0142y z\u00a0katastrofy major Larry Messinger tak po fakcie zrelacjonowa\u0142 ca\u0142e wydarzenie: \u201ePodlecieli\u015bmy od ty\u0142u tankowca, ale wydawa\u0142o mi si\u0119, \u017ce utrzymujemy nieco za du\u017c\u0105 pr\u0119dko\u015b\u0107. Tak czy inaczej istnieje procedura, w\u00a0kt\u00f3rej operator wysi\u0119gnika w\u00a0razie zagro\u017cenia trzy razy m\u00f3wi \u00bbOdchodzimy\u00ab. Nikt nie sygnalizowa\u0142 niebezpiecze\u0144stwa, wi\u0119c spokojnie podlecieli\u015bmy. Wtedy nagle us\u0142yszeli\u015bmy okropny trzask i\u00a0rozp\u0119ta\u0142o si\u0119 piek\u0142o\u201d.<\/p>\n

Nie\u015bwiadomy zagro\u017cenia operator wysun\u0105\u0142 dysz\u0119 tankuj\u0105c\u0105, kt\u00f3ra zamiast delikatnie po\u0142\u0105czy\u0107 si\u0119 z\u00a0przeznaczonym do tego elementem poszycia, przedziurawi\u0142a kad\u0142ub fortecy, a\u00a0nast\u0119pnie u\u0142ama\u0142a cz\u0119\u015b\u0107 lewego skrzyd\u0142a. W\u00a0jednej chwili ogie\u0144 jak po loncie pow\u0119drowa\u0142 do zbiornik\u00f3w cysterny, kt\u00f3r\u0105 pot\u0119\u017cna eksplozja rozerwa\u0142a na strz\u0119py, zabijaj\u0105c ca\u0142\u0105 czteroosobow\u0105 za\u0142og\u0119. Bombowiec jakim\u015b cudem jeszcze przez kilkana\u015bcie sekund by\u0142 na tyle stabilny, \u017ce pi\u0119\u0107 z\u00a0siedmiu os\u00f3b na jego pok\u0142adzie zdo\u0142a\u0142o si\u0119 katapultowa\u0107. I\u00a0cho\u0107 w\u00a0jednym przypadku spadochron si\u0119 nie otworzy\u0142, czterech \u017co\u0142nierzy z\u00a0niewielkimi oparzeniami lokalni rybacy wy\u0142owili z\u00a0Morza \u015ar\u00f3dziemnego i\u00a0natychmiast przetransportowali do szpitala w\u00a0pobliskim Aguilas. W\u015br\u00f3d bohater\u00f3w tego dnia znalaz\u0142 si\u0119 r\u00f3wnie\u017c rybak Francisco Orts (zwany odt\u0105d Bomb Frankie), kt\u00f3ry wci\u0105gn\u0105\u0142 na pok\u0142ad dryfuj\u0105cego przez niespe\u0142na godzin\u0119 wyczerpanego majora Messingera.<\/p>\n

To, co zosta\u0142o z\u00a0obydwu Boeing\u00f3w, w\u00a0smugach czarnego dymu i\u00a0pi\u00f3ropuszu ognia roztrzaska\u0142o si\u0119, niemal ocieraj\u0105c o\u00a0dachy dom\u00f3w w\u00a0Palomares. Wed\u0142ug relacji \u015bwiadk\u00f3w, wrak bombowca run\u0105\u0142 na ziemi\u0119 kilkaset metr\u00f3w od szko\u0142y podstawowej. Kiedy wydawa\u0142o si\u0119 ju\u017c, \u017ce cudem unikni\u0119to powa\u017cniejszych strat, chwil\u0119 po samolotach na wiosk\u0119 spad\u0142o co\u015b niewyobra\u017calnie gro\u017aniejszego.<\/p>\n

Ka\u017cda z\u00a0bomb wodorowych, transportowanych w\u00a0B-52, by\u0142a nieuzbrojona, a\u00a0w sytuacji upadku z\u00a0du\u017cej wysoko\u015bci specjalny mechanizm otwiera\u0142 wyhamowuj\u0105cy spadochron. Jeden \u0142adunek spad\u0142 do morza, a\u00a0w dw\u00f3ch zawi\u00f3d\u0142 spadochron. Si\u0142a uderzenia okaza\u0142a si\u0119 pomy\u015blnie na tyle niedu\u017ca, \u017ce detonacji uleg\u0142y jedynie znajduj\u0105ce si\u0119 w\u00a0\u015brodku konwencjonalne \u0142adunki trotylowe. Spowodowa\u0142o to jednak zniszczenie bomby i\u00a0uwolnienie porcji plutonu. Do reakcji j\u0105drowej nie dosz\u0142o, ale radioaktywnie ska\u017conych zosta\u0142o ponad 2 km grunt\u00f3w uprawnych i\u00a0plantacji pomidor\u00f3w, na kt\u00f3rych \u2013 po sezonie \u2013 na szcz\u0119\u015bcie nikt nie pracowa\u0142.<\/p>\n

W andaluzyjskiej wsi zrobi\u0142o si\u0119 gwarno jak nigdy. Zanim ziemia zd\u0105\u017cy\u0142a ostygn\u0105\u0107, o\u00a0Palomares us\u0142ysza\u0142 zdenerwowany prezydent Lyndon B. Johnson, zainteresowany wy\u0142owieniem zagubionego pocisku wywiad sowiecki, a\u00a0za nimi ca\u0142y \u015bwiat.<\/p>\n

Z\u0142amana strza\u0142a<\/h3>\n

Pomimo globalnego poruszenia wypadkiem w\u00a0Hiszpanii, nie by\u0142 to pierwszy incydent, w\u00a0kt\u00f3rym armia ameryka\u0144ska zgubi\u0142a bro\u0144 j\u0105drow\u0105. Pod specjalnie ukutym w\u00a0tego typu przypadkach kryptonimem Broken Arrow do 1966 r. kryje si\u0119 a\u017c 14 sytuacji, w\u00a0kt\u00f3rych samoloty razem z\u00a0g\u0142owicami spada\u0142y w\u00a0oceany, lasy i\u00a0bagna USA czy Kanady. Dzi\u0119ki opracowanym na bazie wcze\u015bniejszych do\u015bwiadcze\u0144 procedurom niemal natychmiast po wypadku postawiono na nogi wszystkie okoliczne jednostki ameryka\u0144skie, kt\u00f3re na miejscu zbudowa\u0142y prawdziwe centrum dowodzenia. Zreszt\u0105 ju\u017c same liczby robi\u0105 wra\u017cenie: 700 \u017co\u0142nierzy i\u00a0naukowc\u00f3w, 150 nurk\u00f3w, 20 statk\u00f3w, w\u00a0tym batyskafy g\u0142\u0119binowe, 10 mln dol. wydanych na podwodne poszukiwania, 4810 bary\u0142ek ze ska\u017con\u0105 plutonem ziemi\u0105, wywiezionych do USA.<\/p>\n

\u201eArmia by\u0142a przygotowana \u2013 przyznaje Barbara Moran, autorka ksi\u0105\u017cki \u00bbThe Day We Lost The H-Bomb\u00ab. \u2013 Wszystko jednak mia\u0142o przebiega\u0107 gdzie\u015b na p\u0142askim, pustynnym terenie w\u00a0USA, a\u00a0nie za granic\u0105, gdzie nikt nie m\u00f3wi po angielsku, a\u00a0wsz\u0119dzie dooko\u0142a kr\u0119c\u0105 si\u0119 rolnicy, ich kozy i\u00a0reporterzy \u00bbNY Timesa\u00ab\u201d. W\u00a0relacjach medialnych z\u00a0tamtych wydarze\u0144 uporczywie nak\u0142adaj\u0105 si\u0119 na siebie dwa obrazy. Pierwszy to protesty lokalnych mieszka\u0144c\u00f3w i\u00a0demonstrant\u00f3w, inspirowanych cz\u0119\u015bciowo przez nielegalne organizacje marksistowskie, drugi to kroniki filmowe, na kt\u00f3rych \u2013 po wywiezieniu napromieniowanej gleby \u2013 \u201e\u017cycie wraca do normy\u201d. Na jednej z\u00a0nich widzimy ameryka\u0144skiego ambasadora, kt\u00f3ry stoj\u0105c do pasa w\u00a0wodzie, na pytanie dziennikarzy o\u00a0to, czy wykryto w\u00a0niej promieniowanie radioaktywne, odpowiada: \u201eJe\u015bli to jest promieniowanie, to je po prostu kocham!\u201d.<\/p>\n

Miejscowej ludno\u015bci nie by\u0142o jednak do \u015bmiechu. Nikt nie informowa\u0142 mieszka\u0144c\u00f3w, jaki jest stopie\u0144 zagro\u017cenia, jak post\u0119puj\u0105 prace. Powa\u017cnie ograniczono mo\u017cliwo\u015b\u0107 wychodzenia z\u00a0dom\u00f3w i\u00a0kategorycznie zakazano jedzenia lokalnych produkt\u00f3w, zaopatrzenie dowo\u017c\u0105c ci\u0119\u017car\u00f3wkami. I\u00a0cho\u0107 w\u00a0zwi\u0105zku z\u00a0wypadkiem nikt w\u00a0Palomares nie ucierpia\u0142, jeszcze ponad dwa i\u00a0p\u00f3\u0142 miesi\u0105ca trwa\u0142y tam swoisty stan wyj\u0105tkowy i\u00a0intensywne poszukiwania ostatniej g\u0142owicy, kt\u00f3ra spocz\u0119\u0142a na dnie Morza \u015ar\u00f3dziemnego.<\/p>\n

Wy\u015bcig z czasem<\/h3>\n

W dziwny spos\u00f3b epilog katastrofy w\u00a0Palomares zbieg\u0142 si\u0119 w\u00a0czasie i\u00a0tre\u015bci z\u00a0premier\u0105 \u201eThunderball\u201d, kolejnej ods\u0142ony przyg\u00f3d Jamesa Bonda. I\u00a0tam, i\u00a0tu by\u0142a zaginiona bomba, podwodne poszukiwania i\u00a0trzymaj\u0105ca do ostatniej chwili w\u00a0napi\u0119ciu akcja. Wr\u00f3\u0107my jednak do rzeczywisto\u015bci. Kiedy Amerykanie u\u017cywali batyskaf\u00f3w i\u00a0nowej metody oblicze\u0144 prawdopodobie\u0144stwa, Sowieci na w\u0142asn\u0105 r\u0119k\u0119 wys\u0142ali \u0142\u00f3d\u017a podwodn\u0105, kt\u00f3ra mia\u0142a zlokalizowa\u0107 \u015bci\u015ble tajn\u0105 g\u0142owic\u0119 Mk 28. Prze\u0142om nast\u0105pi\u0142 po 80 dniach od katastrofy, kiedy na \u015blad bomby trafi\u0142 ameryka\u0144ski DSV Alvin, pojazd uczestnicz\u0105cy p\u00f3\u017aniej m.in. w\u00a0poszukiwaniach wraku Titanica. Niestety, podczas pierwszej pr\u00f3by wydobycia pocisk wylecia\u0142 z\u00a0ramion batyskafu i\u00a0spocz\u0105\u0142 jeszcze ni\u017cej, na g\u0142\u0119boko\u015bci 880 m. Po wielu podej\u015bciach i\u00a0perypetiach, 7 kwietnia 1966 r. w\u00a0ko\u0144cu wy\u0142owiono niebezpieczn\u0105 zgub\u0119. By\u0142a to do tamtego czasu najbardziej kosztowna akcja poszukiwawcza US Navy, z\u00a0wielu wzgl\u0119d\u00f3w r\u00f3wnie\u017c najbardziej niebezpieczna. Wystarczy wyobrazi\u0107 sobie, \u017ce podczas wydobycia dochodzi do wypadku i\u00a0bomba wybucha pod wod\u0105. Powsta\u0142a przy tym fala tsunami spokojnie mog\u0142aby zala\u0107 wybrze\u017ce od Malagi po Alicante.<\/p>\n

Cztery dni po wypadku rz\u0105d hiszpa\u0144ski wyda\u0142 o\u015bwiadczenie, w\u00a0kt\u00f3rym nie wyrazi\u0142 zgody na dalsze loty fortec nad swoim terytorium. W\u00a0\u015blad za nim posz\u0142y inne pa\u0144stwa, ale ostatnim gwo\u017adziem do trumny akcji Chrome Dome by\u0142a kolejna katastrofa, kt\u00f3ra wydarzy\u0142a si\u0119 na grenlandzkiej bazie Thule, niespe\u0142na rok po Palomares. Program oficjalnie przesta\u0142 istnie\u0107. Jego bilans jest fatalny. Trzy katastrofy lotnicze, osiem ofiar i\u00a0p\u0142ot na pla\u017cy w\u00a0Palomares, kt\u00f3ry do dzi\u015b odgradza nielicznych turyst\u00f3w od napromieniowanej ziemi.<\/p>\n

Artyku\u0142 ukaza\u0142 si\u0119 pierwotnie w tygodniku „POLITYKA”.<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Napi\u0119cie w Korei przypomina o niebezpiecze\u0144stwach zwi\u0105zanych z lotami samolot\u00f3w wyposa\u017conych w bro\u0144 j\u0105drow\u0105, nawet w sytuacjach rutynowych patroli. Andaluzja, najg\u0119\u015bciej zaludniony rejon w\u00a0po\u0142udniowej Hiszpanii, s\u0142ynie z\u00a0flamenco, oliwek i\u00a0g\u00f3r Sierra Nevada. Gdyby nie \u0142ut szcz\u0119\u015bcia, by\u0142aby miejscem najtragiczniejszej katastrofy nuklearnej w\u00a0dziejach, najwi\u0119kszym na \u015bwiecie cmentarzyskiem. By\u0142 poranek 17 stycznia 1966 r. Przejrzyste niebo nad Palomares, ubog\u0105 andaluzyjsk\u0105 wsi\u0105, przecina\u0142y jedynie smugi po przelatuj\u0105cych tu samolotach. Francisco Orts jak co dzie\u0144 wyp\u0142yn\u0105\u0142 w\u00a0morze zarzuci\u0107 sieci. Oko\u0142o godz. 10.30 rozdzieraj\u0105cy huk zwr\u00f3ci\u0142 uwag\u0119 rybaka. Po chwili pot\u0119\u017cne uderzenie w\u00a0wod\u0119 niemal przewr\u00f3ci\u0142o \u0142\u00f3d\u017a. Dok\u0142adnie nad g\u0142ow\u0105 Francisco, na wysoko\u015bci 9450 m, dosz\u0142o w\u0142a\u015bnie do jednego z\u00a0najgro\u017aniejszych wypadk\u00f3w z\u00a0broni\u0105 atomow\u0105. 46 lat temu w\u00a0Palomares dzia\u0142a\u0142 tylko jeden telefon, a\u00a0wod\u0119 czerpano ze studni. Niemniej monotoni\u0119 codzienno\u015bci raz po raz przerywa\u0142o dosy\u0107 spektakularne wydarzenie \u2013 przelot i\u00a0powietrzne tankowanie B-52 Stratofortress, najnowocze\u015bniejszych w\u00f3wczas bombowc\u00f3w US Army. I\u00a0cho\u0107…<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":1383,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[177],"tags":[349,352,350,351],"class_list":["post-1198","post","type-post","status-publish","format-standard","has-post-thumbnail","hentry","category-historia-2","tag-b-52","tag-bomba-wodorowa","tag-katastrofa-pod-palomares","tag-palomares"],"yoast_head":"\n