Podczas zimnej wojny, zar\u00f3wno US Navy, jak i marynarka radziecka zaprojektowa\u0142y dwa typy \u0142odzi podwodnych, kt\u00f3re na ca\u0142e dekady zdominowa\u0142y spos\u00f3b my\u015blenia o strategii potencjalnego konfliktu. Pierwszym z nich by\u0142y jednostki o nap\u0119dzie atomowym, przenosz\u0105ce rakiety balistyczne gotowe w ka\u017cdej chwili do wycelowania ich na terytorium wroga. Okre\u015blano je kryptonimem SSBN (ros. RPKSN), a potocznie nazywano „boomerami”. Drugim – \u0142odzie my\u015bliwskie SSN zdolne do wykonywania natychmiastowych operacji ofensywnych, maj\u0105cych za zadanie zatopienie jednostek p\u0142ywaj\u0105cych przeciwnika. Co zrozumia\u0142e, „boomery” by\u0142y znacznie wi\u0119ksze, wolniejsze i d\u0142u\u017csze (ok. 130-170 m), podczas gdy zwinne jednostki SSN (109 m) zaprojektowano w celu osi\u0105gni\u0119cia wysokich pr\u0119dko\u015bci przy jednoczesnym zachowaniu cech stealth. Analogiczne zadania w marynarce ZSRR pe\u0142ni\u0142o a\u017c pi\u0119\u0107 klas okr\u0119t\u00f3w, od powojennych Zulu, po wykorzystywane do ko\u0144ca zimnej wojny Tajfuny.<\/p>\n
Atomowe \u0142odzie podwodne s\u0142u\u017cy\u0142y trzem g\u0142\u00f3wnym celom podczas zimnej wojny. Po obu stronach barykady wykonywa\u0142y rutynowe patrole obronne, polowa\u0142y na inne analogiczne jednostki oraz wykonywa\u0142y operacje specjalne, np. transportowa\u0142y stacje pogodowe, b\u0105d\u017a przerzuca\u0142y w trudno dost\u0119pne rejony oddzia\u0142y komandos\u00f3w przygotowanych do akcji dywersyjnych. Bezsprzecznie jednak najwa\u017cniejszym zadaniem okr\u0119t\u00f3w z g\u0142owicami atomowymi by\u0142y strategiczne patrole bojowe. Od zako\u0144czenia II wojny \u015bwiatowej, nieustannie od kilkunastu do kilkudziesi\u0119ciu jednostek czeka\u0142o w gotowo\u015bci o ka\u017cdej porze dnia i nocy. Ich nieustannie zmieniaj\u0105ca si\u0119 lokalizacja, g\u0142\u0119boko\u015b\u0107 zanurzenia i ilo\u015b\u0107 g\u0142owic na pok\u0142adzie sprawia\u0142y, \u017ce zar\u00f3wno ZSRR jak i USA trzyma\u0142y si\u0119 w atomowych szachu. Paradoksalnie, \u015bwiadomo\u015b\u0107 nieuchronno\u015bci odwetu, (tzw. Mutual Assured Destruction) sprawi\u0142a, \u017ce zimna wojna, pomimo okresowego podnoszenia si\u0119 temperatury, nigdy nie przerodzi\u0142a si\u0119 w gor\u0105c\u0105. W okresie od sierpnia 1945 do grudnia 1991 roku, Zwi\u0105zek Radziecki oraz USA skonstruowa\u0142y 936 okr\u0119t\u00f3w podwodnych, z kt\u00f3rych 401 posiada\u0142o nap\u0119d atomowy. By\u0142 to najwa\u017cniejszy element tzw. triady nuklearnej, w sk\u0142ad kt\u00f3rej obok okr\u0119t\u00f3w wchodzi\u0142y r\u00f3wnie\u017c bombowce strategiczne i rakiety interkontynentalne.<\/p>\n
Od V2 po R-11 – pierwsze systemy rakiet balistycznych<\/b><\/p>\n
Pierwsze morskie systemy balistyczne bior\u0105 swoj\u0105 genez\u0119 jeszcze z czas\u00f3w II wojny \u015bwiatowej. Pod koniec lat 40. Kriegsmarine zamierza\u0142o wprowadzi\u0107 system platform z rakietami V-2. Holowane za U-Botami mia\u0142y by\u0107 wystrzeliwane na pe\u0142nym morzu. Schwytani przez armie USA i ZSRR niemieccy naukowcy, pracuj\u0105c w tajnych o\u015brodkach dla obu mocarstw, przyczynili si\u0119 do kontynuowania swoich projekt\u00f3w. W pocz\u0105tkowej fazie prac nad systemami zdolnymi skutecznie operowa\u0107 pociskami balistycznymi na pe\u0142nym morzu, to Zwi\u0105zek Radziecki zdecydowanie wyprzedzi\u0142 US Navy. Sta\u0142o si\u0119 tak za spraw\u0105 jednostek konstruowanych w ramach Projektu 611 (w terminologii NATO – klasa Zulu), kt\u00f3re by\u0142y pierwszymi okr\u0119tami wdro\u017conymi do s\u0142u\u017cby przez ZSRR po II wojnie \u015bwiatowej. Ich projekt i ergonomi\u0119 oparto na planach schwytanych i rozebranych na cz\u0119\u015bci U-Bot\u00f3w typu XXI. Aby jednak mog\u0142y one pe\u0142ni\u0107 rol\u0119 okr\u0119t\u00f3w balistycznych, nale\u017ca\u0142o zmieni\u0107 ich przeznaczenie z okr\u0119t\u00f3w ofensywnych oraz dobudowa\u0107 silos rakietowy umieszczony na ogonie jednostki za kioskiem.<\/p>\n
![\"Radziecki](\"http:\/\/i.wp.pl\/a\/f\/jpeg\/35595\/wiki_projekt_611_635.jpeg\")
<\/div>\nTak przezbrojony okr\u0119t B-67 typu Zulu wyposa\u017cony w rakiet\u0119 R-11FM, dokona\u0142 pierwszego na \u015bwiecie udanego odpalenia na pe\u0142nym wynurzeniu konwencjonalnego pocisku na paliwo ciek\u0142e. 16 wrze\u015bnia 1955 wystrzelony z Morza Bia\u0142ego R-11FM eksplodowa\u0142 na poligonie testowym na Nowej Ziemi – niezamieszka\u0142ej wyspie na Oceanie Arktycznym.<\/p>\n
Zach\u0119cony sukcesem Zwi\u0105zek Radziecki rozkaza\u0142 swojej marynarce skonstruowa\u0107 dodatkowych pi\u0119\u0107 okr\u0119t\u00f3w klasy Zulu z wi\u0119kszym silosem rakietowym zdolnym pomie\u015bci\u0107 dwie rakiety z trotylowymi g\u0142owicami. W taki spos\u00f3b w latach 1956-57 do s\u0142u\u017cby wesz\u0142y pierwsze wykorzystywane operacyjnie podwodne okr\u0119ty balistyczne (SSB).<\/p>\n
B\u0142ysk nad Now\u0105 Ziemi\u0105<\/b><\/p>\n
Pomimo udowodnienia swojej operacyjnej przydatno\u015bci, Zulu stanowi\u0142y jedynie etap przej\u015bciowy na drodze do zaprojektowania od podstawy okr\u0119t\u00f3w przeznaczonych wy\u0142\u0105cznie do przenoszenia rakiet balistycznych. W\u0142a\u015bnie z takimi intencjami w 1955 roku powo\u0142ano Projekt 629 (klasa Golf), kt\u00f3ry w latach 1958-1962 uzupe\u0142ni\u0142 flot\u0119 ZSRR o 23 podzielonych na pi\u0119\u0107 nieznacznie r\u00f3\u017cni\u0105cych si\u0119 podklas okr\u0119t\u00f3w SSB. Okr\u0119ty typu Golf cechowa\u0142y si\u0119 bardzo dobrymi jak na \u00f3wczesne czasy osi\u0105gami. By\u0142y stosunkowo zwrotne ze wzgl\u0119du na 98,5 metra d\u0142ugo\u015bci i wyporno\u015b\u0107 podwodn\u0105 ponad 3500 ton. Trzy silniki diesla i trzy elektryczne pozwala\u0142y osi\u0105gn\u0105\u0107 \u0142\u0105czn\u0105 moc 11200 KM, kt\u00f3ra przek\u0142ada\u0142a si\u0119 na pr\u0119dko\u015b\u0107 12 w\u0119z\u0142\u00f3w pod wod\u0105 przy maksymalnej g\u0142\u0119boko\u015bci 300 metr\u00f3w. Pod wzgl\u0119dem uzbrojenia, poza maksymalnie sze\u015bcioma wyrzutniami konwencjonalnych torped, za kioskiem w pozycji wertykalnej umiejscowiono trzy wyrzutnie rakiet balistycznych, najpierw R-11F, p\u00f3\u017aniej R-13 a nast\u0119pnie w 1963 roku – R-21, kt\u00f3re jako pierwsze w radzieckiej flocie mog\u0142y by\u0107 odpalane z zanurzenia.<\/p>\n
Pomimo niew\u0105tpliwego sukcesu, jakim by\u0142o skonstruowanie pierwszych produkowanych seryjnie okr\u0119t\u00f3w podwodnych przenosz\u0105cych pociski balistyczne, ich obs\u0142uga i czasoch\u0142onno\u015b\u0107 odpalania rakiet R-11FM i R-13 nadal nie by\u0142a zadowalaj\u0105ce. Cho\u0107 cz\u0119\u015b\u0107 procedur mog\u0142a si\u0119 odby\u0107 jeszcze pod wod\u0105, pocisk musia\u0142 zosta\u0107 wystrzelony z wynurzenia, a ca\u0142a operacja od wydania rozkazu do ataku trwa\u0142a nawet p\u00f3\u0142torej godziny. Niemniej jednak to w\u0142a\u015bnie klasa Golf i rakiety R-13 wpisa\u0142y si\u0119 do kart historii jako pierwszy system, kt\u00f3ry wystrzeli\u0142 z powodzeniem termoj\u0105drow\u0105 g\u0142owic\u0119 SLBM na powierzchni wody. 20 pa\u017adziernika 1961 pot\u0119\u017cna bomba o mocy 1 Mt (dla por\u00f3wnania znurzucony na Hiroszim\u0119 „Little Boy” mia\u0142 moc 15 kt), uderzy\u0142a w wyznaczone miejsce na poligonie „T\u0119czna” na Nowej Ziemi – dok\u0142adnie tam, gdzie sze\u015b\u0107 lat wcze\u015bniej przeprowadzono pr\u00f3by R-11FM. \u015awiat wszed\u0142 w epok\u0119 atomowej broni balistycznej. Od tego momentu dla USA nie by\u0142o odwrotu – prace nad analogicznym systemem otrzyma\u0142y najwy\u017cszy priorytet.<\/p>\n
Innym wa\u017cnym wydarzeniem w historii okr\u0119t\u00f3w Golf by\u0142o zatoni\u0119cie 8 marca 1968 roku jednostki o numerze K-129. W wyniku niezidentyfikowanej usterki, spocz\u0105\u0142 on na g\u0142\u0119boko\u015bci 5000 m wraz z ca\u0142\u0105 za\u0142og\u0105 i transportowanymi g\u0142owicami. Przez nast\u0119pne lata armie USA i ZSRR stara\u0142y si\u0119 wydoby\u0107 wrak, co ostatecznie uda\u0142o si\u0119 amerykanom w 1974, niestety podczas wynurzenia K-129 prze\u0142ama\u0142 si\u0119 na dwie cz\u0119\u015bci w zwi\u0105zku z czym na powierzchnie wyci\u0105gni\u0119to tylko przedni\u0105 cz\u0119\u015b\u0107 kad\u0142uba. Najprawdopodobniej wraz z dwoma bezcennymi rakietami.<\/p>\n
USS Nautilus i K-3 – pocz\u0105tek epoki nap\u0119d\u00f3w atomowych<\/b><\/p>\n
Pomimo radzieckiej przewagi balistycznej (tzw. Missle Gap), projekt i wdro\u017cenie do s\u0142u\u017cby pierwszego okr\u0119tu podwodnego zasilanego reaktorem j\u0105drowym nale\u017cy przypisa\u0107 Stanom Zjednoczonym. Nie przez przypadek nosi\u0142 on nazw\u0119 Nautilus, na cze\u015b\u0107 s\u0142ynnego okr\u0119tu kapitana Nemo i na \u00f3wczesne czasy faktycznie by\u0142 on maszyn\u0105 wyprzedzaj\u0105c\u0105 epok\u0119. Jego pierwsza podr\u00f3\u017c odby\u0142a si\u0119 21 stycznia 1954 roku. W odr\u00f3\u017cnieniu do wykorzystywanych na \u015bwiecie jednostek o silniku dieslowo-elektrycznym, cechowa\u0142 si\u0119 on niemal nieograniczonym zasi\u0119giem. Dodatkowo Nautilus potrafi\u0142 pozosta\u0107 d\u0142u\u017cej pod powierzchni\u0105, poniewa\u017c nie musia\u0142 si\u0119 wynurza\u0107 w celu na\u0142adowania baterii elektrycznych. By\u0142a to prawdziwa rewolucja pod wzgl\u0119dem taktycznym. Dotychczas produkowane okr\u0119ty przemieszcza\u0142y si\u0119 g\u0142\u00f3wnie na pe\u0142nym wynurzeniu, nurkuj\u0105c tylko w przypadku podj\u0119cia walki albo w celu unikni\u0119cia konfrontacji.<\/p>\n
![\"Wystrzelenie](\"http:\/\/i.wp.pl\/a\/f\/jpeg\/35595\/wiki_trident_635.jpeg\")
<\/p>\n
Wystrzelenie pocisku Trident II z okr\u0119tu klasy Ohio – USS West Virginia fot. US Navy\/Wikimedia Commons<\/em><\/p>\n Niepor\u00f3wnywalne z wcze\u015bniejszym systemem nap\u0119dowym osi\u0105gi okr\u0119t\u00f3w atomowych sprowokowa\u0142y globaln\u0105 zmian\u0119 strategii dzia\u0142ania marynarki wojennej. O ile do lat 50. okr\u0119ty podwodne pe\u0142ni\u0142y g\u0142\u00f3wnie rol\u0119 obrony przybrze\u017cnej oraz polowa\u0142y na transporty zaopatrzenia i swoje odpowiedniki w armii wroga, wraz z ujarzmieniem energii atomu, sta\u0142y si\u0119 broni\u0105 prawdziwie globaln\u0105. Ju\u017c kilka lat po wodowaniu udowodni\u0142 to Nautilus, jako pierwszy przep\u0142ywaj\u0105c pod lodami Arktyki 3 sierpnia 1958 roku. Po tym wyczynie jedynie kwesti\u0105 czasu by\u0142o opracowanie termoj\u0105drowych system\u00f3w balistycznych, kt\u00f3re po\u0142\u0105cz\u0105 zasi\u0119g i mobilno\u015b\u0107 z si\u0142\u0105 ognia. Kilka lat po sukcesie Nautilusa, zaniepokojony Zwi\u0105zek Radziecki musia\u0142 nadgoni\u0107 stracony na tym polu dystans.<\/p>\n ZSRR nie m\u00f3g\u0142 si\u0119 pochwali\u0107 okr\u0119tem o nap\u0119dzie atomowym a\u017c do 1958 roku, a przep\u0142yni\u0119ciem Arktyki do 1962, kiedy dokona\u0142a tego jednostka o kryptonimie K-3. Wyprodukowanie tego typu jednostek zaj\u0119\u0142o radzieckim uczonym ponad pi\u0119\u0107 lat – od czasu powstania pierwszego projektu, do wodowania. Niestety, nie oby\u0142o si\u0119 to bez wypadk\u00f3w, a wczesne konstrukcje takie jak K-19 (wg. nazewnictwa NATO pierwszy okr\u0119t klasy Hotel), sami cz\u0142onkowie za\u0142ogi nazwali Hiroszim\u0105. Sta\u0142o si\u0119 tak m.in. po licznych wypadkach, w tym \u015bmierci 22. marynarzy w wyniku choroby popromiennej po awarii reaktora na pe\u0142nym morzu. W opinii szefa zespo\u0142u konstruktor\u00f3w – Siergieja Kowaljewa: „to by\u0142a prawdziwa katastrofa – przeciekaj\u0105ce generatory pary, przeciekaj\u0105ce kondensatory i praktycznie, wojskowa u\u017cyteczno\u015b\u0107 tych jednostek by\u0142a w\u0105tpliwa”. Nie zmienia\u0142o to jednak faktu, \u017ce zimna wojna wesz\u0142a w now\u0105 faz\u0119. Od tej pory obie armie dysponowa\u0142y okr\u0119tami o nap\u0119dzie atomowym, kt\u00f3re by\u0142y w stanie przenosi\u0107 rakiety balistyczne z g\u0142owicami j\u0105drowymi. Pokonanie kolejnej bariery – wystrza\u0142u \u0142adunku spod wody, by\u0142o jedynie kwesti\u0105 czasu.<\/p>\n „41 for Freedom”<\/b><\/p>\n Pierwszym okr\u0119tem na \u015bwiecie, kt\u00f3ry spe\u0142nia\u0142 kryteria klasy SSBN (w terminologii NATO skr\u00f3t od SS – „submarine”, B – „ballistic missile”, N – „nuclear powered”), by\u0142 w\u0142\u0105czony do s\u0142u\u017cby 30 grudnia 1959 roku USS George Washington. Uzbrojony w 16 rakiet Polaris A-1 z g\u0142owicami W47 Y1 – 600 kt ka\u017cda, stanowi\u0142 uciele\u015bnienie podwodnej Apokalipsy. Mierzy\u0142 on 116 metr\u00f3w d\u0142ugo\u015bci a reaktor nuklearny zapewnia\u0142 moc 15000 KM, kt\u00f3ra przek\u0142ada\u0142a si\u0119 na pr\u0119dko\u015b\u0107 25 w\u0119z\u0142\u00f3w pod wod\u0105. Pe\u0142ny sk\u0142ad za\u0142ogi liczy\u0142 140 marynarzy. USS George Washington by\u0142 pierwszym z pi\u0119ciu okr\u0119t\u00f3w swojej klasy, ale nie by\u0142 projektem przemy\u015blanym od podstaw jako jednostka przeznaczona do obs\u0142ugi rakiet balistycznych. George Washington od samego pocz\u0105tku powstawa\u0142 w po\u015bpiechu jako reakcja na rozw\u00f3j radzieckich system\u00f3w rakietowych. Ameryka\u0144scy in\u017cynierzy wykorzystali do tego kad\u0142ub okr\u0119gu klasy Skipjack USS Scorpion, kt\u00f3ry docelowo mia\u0142 by\u0107 jednostk\u0105 my\u015bliwsk\u0105 do zwalczania innych okr\u0119t\u00f3w podwodnych. Dobudowuj\u0105c do niego 40-metrowe luki na pociski Polaris, uzyskano jednak zadowalaj\u0105ce rezultaty, kt\u00f3re dodatkowo poprawiono w kolejnych konstrukcjach tej klasy (np. zanurzenie zwi\u0119kszono ze 180 do 220 metr\u00f3w). USS George Washington wyznaczy\u0142 kolejny krok milowy w rozwoju arsena\u0142u atomowego zimnej wojny 20 lipca 1960 roku, kiedy jako pierwszy okr\u0119t podwodny o nap\u0119dzie nuklearnym, wystrzeli\u0142 z powodzeniem dwie rakiety klasy Polaris z zanurzenia i podczas ruchu. Po udanej pr\u00f3bie, dow\u00f3dca USS Gearge Washington wys\u0142a\u0142 do prezydenta Dwighta Eisenhowera s\u0142ynny ju\u017c telegram: „From out of the deep to target. Perfect” („Z g\u0142\u0119bin do celu. Perfekcyjnie”). Nast\u0119pnie okr\u0119t uda\u0142 si\u0119 w rejs do Charlston w Karolinie Po\u0142udniowej, gdzie 28 pa\u017adziernika jednostk\u0119 uzbrojono w docelowe 16 rakiet balistycznych Polaris z g\u0142owicami nuklearnymi.<\/p>\n
![\"ET3e6\"](\"https:\/\/makowskimarcin.pl\/wp-content\/uploads\/2015\/08\/et3e6.jpg\")
<\/a><\/p>\n