Tysi\u0105ce czo\u0142g\u00f3w, samolot\u00f3w, dzia\u0142 artyleryjskich i \u017co\u0142nierzy. T-34 w desperackim ataku szar\u017cuj\u0105ce na pozycje Tygrys\u00f3w, pojedynki z odleg\u0142o\u015bci kilkunastu metr\u00f3w, \u017co\u0142nierze rzucaj\u0105cy si\u0119 na pancerze Ferdinand\u00f3w z wi\u0105zkami granat\u00f3w. Krzyk p\u0142on\u0105cych \u017cywcem czo\u0142gist\u00f3w s\u0142yszany w s\u0142uchawkach ich kompan\u00f3w, niebo czarne od dymu i ziemia, kt\u00f3ra dr\u017cy od eksplozji. Bitwa na \u0141uku Kurskim nie ma sobie r\u00f3wnych. Tak pod wzgl\u0119dem znaczenia strategicznego, jak r\u00f3wnie\u017c skali. W lipcu mijaj\u0105 72 lata od najwi\u0119kszego starcia pancernego w dziejach.<\/strong><\/p>\n

Po niemieckiej kl\u0119sce pod Stalingradem w lutym 1943 roku, wielu dow\u00f3dc\u00f3w s\u0105dzi\u0142o, \u017ce uskrzydlona pierwszym spektakularnym sukcesem Armia Czerwona skorzysta z chwilowej przewagi i w tym samym roku doprowadzi do za\u0142amania linii obronnych Wehrmachtu. Rozpocz\u0119ta 2 lutego operacja Zwiezda nosi\u0142a takie znamiona, jednak po pocz\u0105tkowych sukcesach i odzyskaniu m.in. Charkowa, Kurska i Izjum na wschodniej Ukrainie, impet natarcia zmala\u0142, a wojska radzieckie rozci\u0105gn\u0119\u0142y si\u0119 na zbyt d\u0142ugiej linii frontu. Tym samym utworzy\u0142y charakterystyczny \u0142uk, kt\u00f3rego sercem by\u0142o przemys\u0142owe miasto Kursk, s\u0142yn\u0105ce ze z\u0142\u00f3\u017c \u017celaza tak ogromnych, \u017ce powodowa\u0142y anomalie magnetyczne. W\u0142a\u015bnie tam, podczas najwi\u0119kszej bitwy pancernej w dziejach, rozstrzygn\u0119\u0142y si\u0119 losy II wojny \u015bwiatowej.<\/p>\n

Odegra\u0107 si\u0119 za Stalingrad<\/b><\/p>\n

Pomimo straty 6. Armii gen. Friedricha von Paulusa, a wraz z ni\u0105 ponad 850 tys. \u017co\u0142nierzy pa\u0144stw Osi, III Rzesza nadal by\u0142a si\u0142\u0105, kt\u00f3rej nie nale\u017ca\u0142o lekcewa\u017cy\u0107. Dzi\u0119ki b\u0142yskotliwym manewrom Feldmarsza\u0142ka Ericha von Mansteina, prawdopodobnie najbardziej uzdolnionego dow\u00f3dcy polowego II wojny \u015bwiatowej, bezpo\u015brednio po kl\u0119sce stalingradzkiej front wschodni uda\u0142o si\u0119 chwilowo ustabilizowa\u0107. Ku zaskoczeniu Stalina, podczas kampanii donieckiej Manstein na czele II Korpusu Pancernego SS 18 marca odzyska\u0142 strategicznie po\u0142o\u017cony Chark\u00f3w. Dwie armie wyczerpane po zimowej ofensywie stan\u0119\u0142y naprzeciwko siebie w oczekiwaniu na decyduj\u0105ce starcie. Wi\u0119kszo\u015b\u0107 historyk\u00f3w jest zgodnych, \u017ce w tym czasie pomi\u0119dzy marcem a lipcem 1943 roku wa\u017cy\u0142y si\u0119 losy ca\u0142ej wojny.<\/p>\n

Hitler i jego genera\u0142owie zdawali sobie spraw\u0119, \u017ce po Stalingradzie wojna na wschodzie nie b\u0119dzie do wygrania w spos\u00f3b, jaki obmy\u015blili to projektuj\u0105c operacj\u0119 Barbarossa. „Niemcy po kl\u0119skach w bitwie pod Moskw\u0105 i w bitwie Stalingradzkiej nie mieli ambicji militarnych, by wygra\u0107 t\u0119 kampani\u0119. S\u0105dzili, \u017ce rozbicie wojsk sowieckich i posuni\u0119cie frontu na wsch\u00f3d stworzy przes\u0142anki do podj\u0119cia rozm\u00f3w pokojowych. My\u015blano o tym, \u017ceby dogada\u0107 si\u0119 z Sowietami” – twierdzi prof. Pawe\u0142 Wieczorkiewicz.<\/p>\n

Nawet J\u00f3zef Stalin, pomimo apelu ameryka\u0144skiego prezydenta Franklina Roosevelta o bezwarunkow\u0105 kapitulacj\u0119 niemieckiej armii, bra\u0142 pod uwag\u0119 mo\u017cliwo\u015b\u0107 zawarcia porozumienia z Hitlerem. Ten drugi przed ewentualnym przyst\u0105pieniem do rozm\u00f3w chcia\u0142 jednak zrobi\u0107 wszystko, aby prowadzi\u0107 je z pozycji si\u0142y. Mia\u0142o to znaczenie r\u00f3wnie\u017c dla spoisto\u015bci sojuszy III Rzeszy, kt\u00f3re zaczyna\u0142y s\u0142abn\u0105\u0107 w oczach. Sami Rumuni podczas bitwy stalingradzkiej stracili oko\u0142o 200 tys. \u017co\u0142nierzy, nie m\u00f3wi\u0105c o tysi\u0105cach poleg\u0142ych W\u0119gr\u00f3w, W\u0142och\u00f3w a nawet Hiszpan\u00f3w i walcz\u0105cych w szeregach Wehrmachtu Rosjan, zwanych hiwisami. Kolejna udana ofensywa letnia by\u0142aby zatem nie tylko sukcesem militarnym, ale przede wszystkim dyplomatyczno-propagandowym. Wcze\u015bniej nale\u017ca\u0142o j\u0105 wygra\u0107 nie tylko na mapach sztabowc\u00f3w.<\/p>\n

Kursk – cel bardziej ni\u017c oczywisty<\/b><\/p>\n

Ju\u017c samo spojrzenie na linie frontu sprawia\u0142o, \u017ce cel kolejnej niemieckiej ofensywy wydawa\u0142 si\u0119 oczywisty. Le\u017c\u0105cy oko\u0142o 530 km od Moskwy Kursk i otaczaj\u0105ce go stepy znajdowa\u0142y si\u0119 w r\u0119kach radzieckich, tworz\u0105c ogromny, wcinaj\u0105cy si\u0119 z trzech stron w pozycj\u0119 Wehrmachtu \u0142uk. Mo\u017cliwo\u015b\u0107 sformowania pot\u0119\u017cnych pancernych walc\u00f3w, kt\u00f3re – jeden od p\u00f3\u0142nocy a drugi od po\u0142udnia – przejecha\u0142yby po wojskach Armii Czerwonej, zamykaj\u0105c j\u0105 w ogromnym kotle, by\u0142a a\u017c nazbyt kusz\u0105ca dla Hitlera, aby m\u00f3g\u0142 si\u0119 jej oprze\u0107. Pozosta\u0142o pytanie: kiedy to zrobi\u0107? Wielu genera\u0142\u00f3w by\u0142o zdania, \u017ce im wcze\u015bniej, tym lepiej. Poniewa\u017c Rosjanie musieli przewidzie\u0107 rejon hipotetycznego natarcia, ka\u017cdy dzie\u0144 op\u00f3\u017anienia oznacza\u0142, \u017ce pancerny klin b\u0119dzie mia\u0142 do pokonania coraz g\u0119stsz\u0105 sie\u0107 okop\u00f3w, min, zap\u00f3r antyczo\u0142gowych, dzia\u0142 przeciwpancernych, itd. Pomimo tego Hitler stale przesuwa\u0142 termin operacji. Liczy\u0142, \u017ce po raz pierwszy u\u017cyte na tak\u0105 skal\u0119 Tygrysy, Pantery i pot\u0119\u017cne Ferdynandy, b\u0119d\u0105 si\u0142\u0105, kt\u00f3ra przechyli szal\u0119 zwyci\u0119stwa na korzy\u015b\u0107 Rzeszy. Pojawia\u0142y si\u0119 r\u00f3wnie\u017c koncepcje przeciwne, zak\u0142adaj\u0105ce, \u017ce w obecnej sytuacji lepiej po prostu czeka\u0107 na inicjatyw\u0119 Rosjan, a nast\u0119pnie uderzy\u0107 na wykrwawion\u0105 armi\u0119 b\u0142yskawicznym kontratakiem.<\/p>\n

<\/p>\n

Za\u0142oga Tygrysa w czasie przygotowa\u0144 do ofensywy. 21 czerwca 1943 r. fot. Bundesarchiv\/Wikimedia Commons\/dr Paul Wolff<\/em><\/p>\n<\/div>\n

W swoich wydanych po wojnie wspomnieniach, gen. Heinz Guderian, kt\u00f3ry w 1943 pe\u0142ni\u0142 funkcj\u0119 Generalnego Inspektora Si\u0142 Pancernych, tak relacjonuje majowe spotkanie z F\u00fchrerem:\u00a0„Zako\u0144czy\u0142em pytaniem: 'Dlaczego chcesz atakowa\u0107 na wschodzie w tym roku?’. Wtedy Keitel do\u0142\u0105czy\u0142 do rozmowy i powiedzia\u0142: 'Musimy zaatakowa\u0107 z powod\u00f3w politycznych’, na co ja odpar\u0142em: 'Jak s\u0105dzisz, ile os\u00f3b w og\u00f3le wie, gdzie le\u017cy Kursk? Dla \u015bwiata nie ma \u017cadnego znaczenia czy zdob\u0119dziemy to miasto, czy nie. Pytam ponownie, dlaczego w og\u00f3le musimy w tym roku atakowa\u0107 na wschodzie?’. Hitler zamy\u015bli\u0142 si\u0119 i odpar\u0142: 'Masz racj\u0119. Ilekro\u0107 my\u015bl\u0119 o tym co nas czeka, boli mnie od tego brzuch'”.<\/p>\n

Pomimo tego dla wodza III Rzeszy, kt\u00f3ry nie znosi\u0142 oddawania raz zdobytej ziemi, a do potyczek pozycyjnych podchodzi\u0142 alergicznie po do\u015bwiadczeniu horroru okop\u00f3w I wojny \u015bwiatowej, nie mog\u0142o by\u0107 innej alternatywy ni\u017c zmasowany atak.<\/p>\n

Wielkie odliczanie<\/b><\/p>\n

Po drugiej stronie barykady kierowana przez Genera\u0142\u00f3w Gieorgija \u017bukowa i Konstantego Rokossowskiego Armia Czerwona faktycznie zaanga\u017cowa\u0142a wszystkie si\u0142y, aby przygotowa\u0107 si\u0119 do najwi\u0119kszego w dziejach pancernego starcia. Na pocz\u0105tku lipca Sowieci zgromadzili wok\u00f3\u0142 Kurska niemal dwukrotnie wi\u0119cej piechoty od Niemc\u00f3w i dwa razy tyle czo\u0142g\u00f3w, dzia\u0142, artylerii oraz samolot\u00f3w.<\/p>\n

Ca\u0142y ten rejon obsadzi\u0142o 1,336 mln \u017co\u0142nierzy, kt\u00f3rzy byli wspierani przez 3444 czo\u0142gi, 2172 samoloty i 19,1 tys. dzia\u0142. Jakby tego by\u0142o ma\u0142o, w razie konieczno\u015bci wsparcia udzieli\u0107 mia\u0142y si\u0142y Frontu Stepowego gen. Iwana Koniewa, czyli 580 tys. \u017co\u0142nierzy, 1500 czo\u0142g\u00f3w oraz 9 tys. dzia\u0142.<\/p>\n

Pomimo liczebnej przewagi renoma Wehrmachtu nadal trzyma\u0142a dow\u00f3dc\u00f3w w ryzach. Owszem, Armia Czerwona wygra\u0142a ju\u017c raz z Hitlerem, ale nie odby\u0142o si\u0119 to bez wsparcia jej najwi\u0119kszego sojusznika, „genera\u0142a Zimy”. Nawet Stalin nie by\u0142 zupe\u0142nie pewny, czy jego \u017co\u0142nierze sprostaj\u0105 wyszkolonej piechocie i klinom pancernym przeciwnika w letniej ofensywie, bez sprzyjaj\u0105cych warunk\u00f3w atmosferycznych i przy pogodzie idealnej dla Luftwaffe. W ko\u0144cu III Rzesza jeszcze nigdy nie przegra\u0142a letniej ofensywy. Po pi\u0119ciu miesi\u0105cach intensywnych przygotowa\u0144, ani dla jednych, ani dla drugich nie by\u0142o ju\u017c odwrotu. Potyczka o front wschodni musia\u0142a si\u0119 odby\u0107 na \u017cyznych stepach Ukrainy.<\/p>\n

<\/p>\n

Radzieccy \u017co\u0142nierze pod\u0105\u017caj\u0105 za atakuj\u0105cym czo\u0142giem T-34 fot. Wikimedia Commons<\/em><\/p>\n<\/div>\n

„Wynik decyduj\u0105cej bitwy zale\u017cy od Was. Tysi\u0105c kilometr\u00f3w od granic III Rzeszy wa\u017cy si\u0119 los niemieckiego dzisiaj i jutra. Coraz wi\u0119cej i wi\u0119cej dywizji zmierza na front wschodni. Nowa bro\u0144, dot\u0105d nieznana, jedzie do was” – m\u00f3wi\u0142 Adolf Hitler do swoich dow\u00f3dc\u00f3w, u\u015bwiadamiaj\u0105c im, \u017ce ofensywa na \u0142uku kurskim nie ma planu B. \u0141\u0105cznie w ramach operacji „Cytadela” przeznaczono do natarcia ok. 900 tys. \u017co\u0142nierzy wojsk Wehrmachtu i Waffen SS, ok. 2700 pojazd\u00f3w pancernych, ponad 2000 samolot\u00f3w oraz ok. 10 tys. dzia\u0142.<\/p>\n

Pierwsze meldunki o dok\u0142adnej godzinie i dacie planowanego uderzenia \u017bukow otrzyma\u0142 ju\u017c 3 lipca od niemieckiego je\u0144ca z 6 dywizji piechoty, schwytanego przez zwiadowc\u00f3w z 13 Armii. Inny jeniec, z\u0142apany 4 lipca dezerter ze 168 Dywizji Piechoty, zapewni\u0142, \u017ce natarcie ma si\u0119 zacz\u0105\u0107 5 lipca o godzinie 3.00 w nocy. Obraz ten uzupe\u0142nia\u0142a jeszcze siatka wywiadowcza dzia\u0142aj\u0105ca w Rzeszy oraz rozszyfrowane meldunki Enigmy, kt\u00f3re radzieckiemu wywiadowi kurtuazyjnie przekazali Brytyjczycy.\u00a0Dzia\u0142aj\u0105c z w\u0142asnej inicjatywy, oko\u0142o 1:20 genera\u0142 Rokossowski rozkaza\u0142 otworzenie zmasowanego uderzenia artyleryjskiego na pozycje przeciwnika. Niemieccy dow\u00f3dcy, zupe\u0142nie zaskoczeni skal\u0105 i precyzj\u0105 ostrza\u0142u, pocz\u0105tkowo s\u0105dzili, \u017ce to Armia Czerwona szykuje si\u0119 do w\u0142asnej ofensywy. Kiedy sta\u0142o si\u0119 jasne, \u017ce za ostrza\u0142em nie posuwaj\u0105 si\u0119 czo\u0142gi, z ponad dwugodzinnym op\u00f3\u017anieniem o 5:30 genera\u0142 Manstein zarz\u0105dzi\u0142 atak. Rozp\u0119ta\u0142o si\u0119 piek\u0142o.<\/p>\n

Pocz\u0105tek ofensywy<\/b><\/p>\n

Aby uzmys\u0142owi\u0107 sobie skal\u0119 operacji Cytadela, najlepiej roz\u0142o\u017cy\u0107 abstrakcyjne liczby na nieco mniejsz\u0105 skal\u0119. Tak te\u017c po stronie rosyjskiej na kilometr frontu wok\u00f3\u0142 Kurska przypada\u0142o 4,5 tys. ludzi, 45 czo\u0142g\u00f3w i 100 dzia\u0142. Wszyscy rozlokowani byli na odcinku 200 kilometr\u00f3w, poprzecinanym o\u015bmioma pasami starannie przygotowanych okop\u00f3w. P\u0142aski stepowy teren idealny dla ofensywy pancernej, sta\u0142 si\u0119 sieci\u0105 pe\u0142n\u0105 pu\u0142apek, row\u00f3w przeciwczo\u0142gowych, min i drut\u00f3w kolczastych.<\/p>\n

Pocz\u0105tkowo zar\u00f3wno na odcinku p\u00f3\u0142nocnym, jak i po\u0142udniowym, pomimo zaci\u0119tej obrony, niemieckie czo\u0142gi przedziera\u0142y si\u0119 przez sza\u0144ce Armii Czerwonej. Nie zwa\u017caj\u0105c na du\u017ce straty, pod koniec pierwszego dnia ofensywy Feldmarsza\u0142ek Walter Model ze swoj\u0105 9 Armi\u0105 Pancern\u0105, nacieraj\u0105c od p\u00f3\u0142nocy zdo\u0142a\u0142 przebi\u0107 si\u0119 na odleg\u0142o\u015b\u0107 6,5 km w g\u0142\u0105b rosyjskich pozycji. Niemniej jednak dla flanki p\u00f3\u0142nocnej, w kt\u00f3rej na pocz\u0105tku natarcia g\u0142\u00f3wn\u0105 rol\u0119 odgrywa\u0142a piechota, kluczowy okaza\u0142 si\u0119 7 lipca, kiedy posuwaj\u0105c si\u0119 nie dalej ni\u017c 12 km, czo\u0142gi zatrzyma\u0142y si\u0119 na wysoko\u015bci wsi Ponyri. Tam dalsza bitwa zamieni\u0142a si\u0119 w starcie pozycyjne, a powietrze od artyleryjskiej nawa\u0142nicy zrobi\u0142o si\u0119 dos\u0142ownie czarne. Obraz pierwszych dni walk by\u0142 przera\u017caj\u0105cy: spopielone \u0142any zb\u00f3\u017c, tumany kurzu, zdezorientowana piechota i setki czo\u0142g\u00f3w, kt\u00f3rych za\u0142ogi w s\u0142uchawkach s\u0142ysza\u0142y krzyki i agoni\u0119 p\u0142on\u0105cych \u017cywcem koleg\u00f3w. Odcinek p\u00f3\u0142nocny utkn\u0105\u0142.<\/p>\n

Na po\u0142udniu 4 Amia Pancerna gen. Hermana Hotha mia\u0142a si\u0119 zdecydowanie lepiej. Obawiaj\u0105c si\u0119 niemieckich post\u0119p\u00f3w w tym sektorze, na osobiste polecenie Stalina gen. Pawe\u0142 Romistow na czele 5 Gwardyjskiej Armii Pancernej przemie\u015bci\u0142 si\u0119 370 km, aby wesprze\u0107 swoich towarzyszy na zagro\u017conym odcinku. Poniewa\u017c w tym sektorze z powodzeniem u\u017cyto zdalnie sterowanych Goliat\u00f3w, kt\u00f3re eksploduj\u0105c oczyszcza\u0142y pola minowe, klin pancerny zdecydowanie efektywniej m\u00f3g\u0142 si\u0119 przedrze\u0107 przez oczyszczony korytarz. Niekt\u00f3re czo\u0142gi gen. Hotha niszczy\u0142y a\u017c 18 maszyn przeciwnika dziennie. Niemcy celowali w wozy dowodzenia, otwieraj\u0105ce kolumny pancerne, poniewa\u017c tylko one mog\u0142y si\u0119 komunikowa\u0107 radiowo z reszt\u0105. Ta taktyka przynosi\u0142a efekty, do czasu…<\/p>\n

Decyduj\u0105ca bitwa pod Prochorowk\u0105<\/b><\/p>\n

Obie armie walcz\u0105ce na odcinku po\u0142udniowym natkn\u0119\u0142y si\u0119 na siebie 12 lipca nieopodal wsi Prochorowka, przez kt\u00f3r\u0105 Niemcy przerzucali swoje g\u0142\u00f3wne si\u0142y w celu omini\u0119cia pot\u0119\u017cnych umocnie\u0144 ustawionych w prostej drodze do Kurska. To w\u0142a\u015bnie tam dosz\u0142o do najwi\u0119kszego pojedynku pancernego na \u015bwiecie. 600 niemieckich Panzer III, Panzer IV, StuG-\u00f3w, Panter i Tygrys\u00f3w, stan\u0119\u0142o naprzeciw armii z\u0142o\u017conej z 850 T-34, T-70 oraz Churchill\u00f3w Mk 4, przys\u0142anych w ramach wsparcia przez Brytyjczyk\u00f3w. Dodatkowo po stronie radzieckiej pod Prochorowk\u0105 walczy\u0142o po 11 niezwykle skutecznych ci\u0119\u017ckich dzia\u0142 samobie\u017cnych SU-122 i SU-152.<\/p>\n

<\/p>\n

Zniszczony radziecki czo\u0142g T-34 pod Prochorowk\u0105. Niemieckie propagandowe zdj\u0119cie z lipca 1943 r. fot. Bundesarchiv\/Wikimedia Commons\/Koch<\/em><\/p>\n<\/div>\n

Bezprecedensowe w swojej skali starcie trwa\u0142o kilkana\u015bcie godzin i dosy\u0107 szybko zamieni\u0142o si\u0119 w seri\u0119 pojedynk\u00f3w pancernych. Poniewa\u017c Tygrysy i Pantery mog\u0142y skutecznie niszczy\u0107 T-34 nawet z odleg\u0142o\u015bci dw\u00f3ch kilometr\u00f3w, zdesperowane radzieckie za\u0142ogi zaczyna\u0142y podje\u017cd\u017ca\u0107 do maszyn niemieckich na najbli\u017csz\u0105 mo\u017cliw\u0105 odleg\u0142o\u015b\u0107 i po prostu taranowa\u0107 je, b\u0105d\u017a wykorzystuj\u0105c swoj\u0105 szybko\u015b\u0107, strzela\u0107 do przebicia pancerza zanim Tygrys zd\u0105\u017cy obr\u00f3ci\u0107 powoln\u0105 wie\u017c\u0119. Od rekordzist\u00f3w, jak naliczono po bitwie, odbi\u0142o si\u0119 nawet kilkadziesi\u0105t pocisk\u00f3w bezskutecznie pr\u00f3buj\u0105cych sforsowa\u0107 100-milimetrowe stalowe p\u0142yty – chluby Panzerwaffe.<\/p>\n

Tego dnia jednak, r\u00f3wnie\u017c na po\u0142udniu, na odleg\u0142o\u015bci 35 km od linii natarcia, niemiecka ofensywa zosta\u0142a zatrzymana. Brak skutecznego wsparcia piechoty sprawia\u0142, \u017ce nawet najlepsze czo\u0142gi Wehrmachtu stawa\u0142y si\u0119 bezbronne wobec nacieraj\u0105cych fizylier\u00f3w z \u0142adunkami wybuchowymi. By\u0142 to pierwszy przypadek, w kt\u00f3rym Blitzkrieg zako\u0144czy\u0142 si\u0119 jeszcze zanim zdo\u0142ano przebi\u0107 si\u0119 przez linie radzieckiej obrony i dotrze\u0107 do strategicznych lokacji po\u0142o\u017conych poza ni\u0105. W swoich wspomnieniach zatytu\u0142owanych „Stracone zwyci\u0119stwa”, Manstein napisa\u0142: „tak te\u017c ostatnia niemiecka ofensywa na wschodzie zako\u0144czy\u0142a si\u0119 fiaskiem, nawet pomimo tego, \u017ce dwukrotnie wi\u0119ksze si\u0142y przeciwnika ponios\u0142y czterokrotnie wi\u0119ksze straty od naszych”.<\/p>\n

Cho\u0107 o Kursku m\u00f3wi si\u0119 niemal zawsze w kontek\u015bcie star\u0107 pancernych, r\u00f3wnie\u017c na niebie zrobi\u0142o si\u0119 t\u0142oczno. Z 2100 samolot\u00f3w u\u017cytych przez Niemc\u00f3w, straty wynosi\u0142y 681 jednostek. W przypadku Rosjan na lotniska nie wr\u00f3ci\u0142o 1626 z 2792 wykorzystanych w boju samolot\u00f3w. To tylko nieco ponad 300 straconych maszyn mniej ni\u017c w ca\u0142ej trwaj\u0105cej ponad trzy miesi\u0105ce bitwie o Angli\u0119! Od 5 do 25 lipca, kiedy oficjalnie odwo\u0142ano operacj\u0119 Cytadela, III Rzesza straci\u0142a 300 tys. \u017co\u0142nierzy, 1,5 tys. czo\u0142g\u00f3w i dzia\u0142 pancernych, olbrzymie straty ponios\u0142y tak\u017ce wojska sowieckie. Podczas zaci\u0119tych walk peg\u0142o ok. 450 tys. \u017co\u0142nierzy. Og\u00f3\u0142em cztery radzieckie fronty utraci\u0142y w wyniku operacji Cytadela, p\u00f3\u017aniejszej ofensywy pod kryptonimem „Kutuzow” i „Rumiancew” 7 tys. czo\u0142g\u00f3w. R\u00f3\u017cnica polega\u0142a na tym, \u017ce Armia Czerwona mog\u0142a swoje straty uzupe\u0142ni\u0107. Niemcy, r\u00f3wnie\u017c ze wzgl\u0119du na sabota\u017c kolejowy partyzant\u00f3w, kt\u00f3ry unieruchamia\u0142 80 proc. dostaw w rejon starcia, nie byli w stanie sprosta\u0107 radzieckiej nawa\u0142nicy.<\/p>\n

Kl\u0119ska Operacji Cytadela – pocz\u0105tek ko\u0144ca III Rzeszy<\/b><\/p>\n

Jednym z g\u0142\u00f3wnych powod\u00f3w zwyci\u0119stwa Armii Czerwonej pod Kurskiem by\u0142o bez w\u0105tpienia oparcie swojej strategii na masowym wykorzystaniu zwrotnych i prostych w produkcji czo\u0142g\u00f3w T-34\/75, kt\u00f3re p\u00f3\u017aniej gen. Guderian nazwa\u0142 najlepszym i najbardziej uniwersalnym czo\u0142giem wojny. Dla kontrastu, Niemcy polegali nie tylko na ci\u0119\u017ckich i idealnych na dalekim dystansie Tygrysach, ale r\u00f3wnie\u017c cierpi\u0105cych na problemy techniczne pierwszych modelach Panter i niszczycielu czo\u0142g\u00f3w Ferdynand, kt\u00f3ry ze wzgl\u0119du na swoj\u0105 nieporadno\u015b\u0107 w poruszaniu si\u0119 i brak uzbrojenia w karabin maszynowy odstraszaj\u0105cy piechot\u0119, ochrzczony zosta\u0142 mianem s\u0142onia (Elefant).<\/p>\n

Je\u015bli dodamy do tego reszt\u0119 uzbrojenia, wliczaj\u0105c w nie schwytane wcze\u015bniej i wykorzystywane przez Wehrmacht T-34, oka\u017ce si\u0119, \u017ce tak du\u017ca mozaika stanowi\u0142a logistyczny koszmar. Ze wzgl\u0119du na cz\u0119ste awarie, gro najnowocze\u015bniejszych czo\u0142g\u00f3w Rzeszy, kt\u00f3re mia\u0142y zadecydowa\u0107 o wygranej, dosy\u0107 szybko zosta\u0142o wy\u0142\u0105czonych z walki. Z szerszej perspektywy, ofensywa kurska by\u0142a jednak nie tylko ryzykowna, ale te\u017c nieprzekonywuj\u0105ca taktycznie od samego pocz\u0105tku – g\u0142\u00f3wnie ze wzgl\u0119du na brak wsparcia piechoty dla nacieraj\u0105cych czo\u0142g\u00f3w. Ze swojej natury nie mog\u0142a by\u0107 bowiem atakiem z zaskoczenia, a ze wzgl\u0119du na czas, kt\u00f3ry Armia Czerwona pomi\u0119dzy marcem a lipcem mog\u0142a wykorzysta\u0107 na przygotowywanie imponuj\u0105cych umocnie\u0144 obronnych, z g\u00f3ry skazana by\u0142a na pora\u017ck\u0119.<\/p>\n

Przegran\u0105 Hitlera przypiecz\u0119towa\u0142 r\u00f3wnie\u017c fakt, \u017ce 9 lipca Amerykanie i Brytyjczycy wyl\u0105dowali w Sycylii, otwieraj\u0105c nowy front na po\u0142udniu Europy. W\u00f3dz III Rzeszy wykorzysta\u0142 ten fakt p\u00f3\u017aniej, jako pretekst do wycofania cz\u0119\u015bci swojej armii spod Kurska. O ile kl\u0119ska pod Stalingradem by\u0142a pierwszym ciosem w serce Wehrmachtu, pora\u017cka pod Kurskiem ostatecznie pozbawi\u0142a Niemc\u00f3w inicjatywy strategicznej. Od tego momentu koniec wojny by\u0142 tylko kwesti\u0105 czasu.<\/p>\n

Artyku\u0142 pierwotnie ukaza\u0142 si\u0119 na portalu WP Historia<\/a><\/strong><\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Tysi\u0105ce czo\u0142g\u00f3w, samolot\u00f3w, dzia\u0142 artyleryjskich i \u017co\u0142nierzy. T-34 w desperackim ataku szar\u017cuj\u0105ce na pozycje Tygrys\u00f3w, pojedynki z odleg\u0142o\u015bci kilkunastu metr\u00f3w, \u017co\u0142nierze rzucaj\u0105cy si\u0119 na pancerze Ferdinand\u00f3w z wi\u0105zkami granat\u00f3w. Krzyk p\u0142on\u0105cych \u017cywcem czo\u0142gist\u00f3w s\u0142yszany w s\u0142uchawkach ich kompan\u00f3w, niebo czarne od dymu i ziemia, kt\u00f3ra dr\u017cy od eksplozji. Bitwa na \u0141uku Kurskim nie ma sobie r\u00f3wnych. Tak pod wzgl\u0119dem znaczenia strategicznego, jak r\u00f3wnie\u017c skali. W lipcu mijaj\u0105 72 lata od najwi\u0119kszego starcia pancernego w dziejach. Po niemieckiej kl\u0119sce pod Stalingradem w lutym 1943 roku, wielu dow\u00f3dc\u00f3w s\u0105dzi\u0142o, \u017ce uskrzydlona pierwszym spektakularnym sukcesem Armia Czerwona skorzysta z chwilowej przewagi i w tym samym roku doprowadzi do za\u0142amania linii obronnych Wehrmachtu. Rozpocz\u0119ta 2 lutego operacja Zwiezda nosi\u0142a takie znamiona, jednak po pocz\u0105tkowych sukcesach i odzyskaniu m.in. Charkowa, Kurska i Izjum na wschodniej Ukrainie, impet natarcia zmala\u0142, a wojska radzieckie rozci\u0105gn\u0119\u0142y si\u0119 na…<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":1127,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[177],"tags":[314,312,311,317,313,319,318,316,315],"class_list":["post-1126","post","type-post","status-publish","format-standard","has-post-thumbnail","hentry","category-historia-2","tag-314","tag-bitwa-pod-lukiem-kurskim","tag-kurks","tag-luk-kurski","tag-prochorowka","tag-t-34","tag-tygrys","tag-von-manstein","tag-zukow"],"yoast_head":"\n